Biografie

Het lot van Leonard Sanders.

op 3 Februari 1934 gehuwd in Antwerpen met de Belgische Maria Theresia Leonia Maegh.

De tweede zoon van Sander Sanders en Esther Morpurgo, Leonard Sanders, was geboren op 14 Mei 1904 in Amsterdam. Net als zijn vader Sander en zijn broer Willem werd Leonard uiteindelijk óók kleermaker van beroep Echter daarvoor had Leonard al gewerkt als magazijnbediende, als diamantslijper en als reiziger.

Op 27 Januari 1919 werd Leonard toegelaten als leerling brillantslijper bij de ANDB, de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond. Zijn opleiding kreeg van verschillende leermeesters bij vijf verschillende fabrieken als  Boas, Maatschappij, Rozelaar, Kimberly en Coëlho, en werd succesvol beëindigd op 21 October 1927 toen hij formeel lid van de Bond werd in vakgroep 2  met ledennummer 1827.

Tot in December 1921  woonde hij thuis bij zijn ouders maar in de 3e week van December 1921 werd hij ingeschreven op het adres Celebesstraat 46 III in Amsterdam-Oost bij G. Blom, waar een jaar eerder óók zijn broer Willem woonruimte gevonden had. Op 27 April 1922 woonde hij in de Lepelstraat 91 1e etage in bij Joel Wagenhuizen.

Tussen April 1922 en begin October 1931 woonde Leonard op zo'n 6 verschillende adressen. Hij vertrok 2 October 1931 naar Antwerpen en keerde op 1 Mei 1932 weer terug in Amsterdam. Daar verbleef hij toen in de Eerste Boerhaavestraat 9 bij zijn broer Willem en verhuisde op 17 Februari 1932 met Willem mee toen hij een woning betrok in de Amazonenstraat 23 in de Stadionbuurt van Amsterdam.

Leonard vertrok van daar op 8 Maart 1933 opnieuw naar Antwerpen, waar hij als handelsreiziger werd geregistreerd. Op 3 Februari 1934 trad hij in Antwerpen in het huwelijk met de niet-Joodse Maria Theresia Leonia Maegh, die op 19 September 1905 geboren was in Wechelderzande, een dorp in de Belgische Kempen. Vervolgens verbleven zij in de Antwerpse gemeenten Borgerhout en Berchem.

Echter in het jaar 1937, tussen Februari en Augustus reisde Leonard enkele keren van Borgerhout  naar Amsterdam vice versa, hetgeen erop lijkt dat het echtpaar Sanders vanaf die periode niet meer samenwoonde. Vanaf 1 Juni 1937 was Leonard's vrouw Maria uitgeschreven uit het bevolkingsregister van Borgerhout en verhuisd naar de Callensstraat 19 in Berchem en vanaf 4 Augustus 1937 werd alléén Leonard ingeschreven op het Amsterdamse adres Meerhuizenstraat 2 huis. Uit dit huwelijk blijken ook geen kinderen te zijn geboren.

Sinds Augustus 1937 tot Mei 1941 verbleef  alléén Leonard op twaalf verschillende adressen in Amsterdam en verdiende de kost als kleermaker. Zijn vrouw bleek in die periode op al die Amsterdamse adressen nooit te zijn geregistreerd. Zijn laatst bekende adres, zoals vermeld op zijn registratiekaart van de Joodse Raad en op de  was Van Woustraat 193 2e etage, waar hij vanaf 5 Mei 1941 was ingeschreven en alleen woonde.

Tijdens de grootscheepse razzia’s van 3 tot 5 October 1942, werd Leonard Sanders opgepakt en afgevoerd naar Westerbork. Terzelfder tijd werden alle Joodse werkkampen in Noord Nederland door de Duitsers geliquideerd en alle Joodse dwangarbeiders werden naar Westerbork overgebracht, waarna ook hun familie – in het kader van z.g. “familiehereniging”, naar Westerbork werd gebracht. Het was overvol en chaos in Westerbork en de adminstratie kon dat allemaal nauwelijks aan.

Leonard verbleef in Westerbork tot de 19e October 1942. Toen werd hij op transport gesteld naar Auschwitz met nog 1326 andere slachtoffers. Dat transport is ± 22 October daar aangekomen waarbij ± 677 mannen tussen 15 en 50 jaar voor tewerkstelling werden geselecteerd, waaronder ook de toen 38-jarige Leonard Sanders.

Uit het gegeven dat er op 18 Januari 1943 een brief van Leonard Sanders is ontvangen vanuit Monowitz (Auschwitz III), mag aangenomen worden dat Leonard voor tewerkstelling bij de Buna Werke in Monowitz werd geselecteerd.

Na de oorlog heeft het Nederlandse Ministerie van Justitie, mede op basis van onderzoeken van het Rode Kruis, vastgesteld dat Leonard Sanders na 28 Februari 1943 niet meer in leven kon zijn. De gemeente Amsterdam kreeg toen opdracht een overlijdensakte voor hem op te maken waarin is vastgelegd dat hij op 28 Februari 1943 in Auschwitz is overleden.

Echter uit de overgebleven dodenboeken van Auschwitz (Sterbebücher) is gebleken dat Leonard Sanders al op 29 December 1942 in Auschwitz is vermoord. Maar de website joodsmonument.nl toont vooralsnog alléén de overlijdensdata, zoals deze door het Ministerie van Justitie destijds gepubliceerd zijn in de Nederlandse Staatscourant .

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten van Sander Sanders en Leonard Sanders; archiefkaart van Leonard Sanders; website ANDB ledenkaarten/Leonard Sanders; het Felixarchief/Antwerps Vreemdelingendossiers Leonard Sanders nr. 20703, 225790 en 2681; het archief van de Joodse Raad, registratiekaart van Leonard Sanders; website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/19 October 1942; de overlijdensakte nr. 125 d.d. 14 December 1950 uit het A-register 61-folio 22verso en de Publicatie Auschwitz III uit het archief van het Rode Kruis/October 1952.

Alle rechten voorbehouden