Sara Dzialoszynski was een dochter van de op 2 Januari 1885 in Posen (Duitsland) geboren Benjamin Dzialoszynski en van de op 7 Januari 1890 in Gorst (Duitsland) geboren Betty Jaffe. Sara werd in Leipzig geboren op 17 Juni 1919 maar was woonachtig in Gailingen, gelegen de deelstaat Baden-Württemberg. Sara had een oudere zuster, Milli Dzialoszynski, die ook in Leipzig geboren werd op 16 Maart 1916.
Beide zusters kwamen naar Nederland: als eerste Milli. Zij vond op 28 November 1938 onderdak bij Ella Helena Dzialoszynski, die sinds 31 December 1930 weduwe geworden was van Alexander Wagenaar. Ella woonde in de Zomerdijkstraat 25 1e etage en voorzag als weduwe in haar onderhoud als pensionhoudster. Milli werkte als boekhoudster, steno-typiste, sorteerster, inkoopster van huiden en als typiste.
Haar zuster Sara kwam op 16 Juni 1939 naar Amsterdam en trad in dienst als kinderjuffrouw en dienstmeisje bij de familie van Samuel Eisenmann in de Van Eeghenstraat 53 huis. Zij was daar intern en Sara werd ook in het Amsterdams Bevolkingsregister op dat adres ingeschreven. Samuel Eisenmann had in 1934 zijn eerste vrouw verloren en in December 1936 was hij voor de 2e keer gehuwd. Uit dat 2e huwelijk waren twee kinderen geboren: Gershon en Ruth. Toen Sara Dzialoszynsky daar aankwam was Gershon 20 maanden oud maar Ruth was nog maar een baby van 5 maanden.
Op 30 Juli 1940 werd ook Sara ingeschreven op het adres Zomerdijkstraat 254 1e etage, waarna nog verhuizingen volgden naar de Frans van Mierisstraat 12 I op 15-Augustus 1940; de Watteaustraat 19 huis op 28 November 1941 en de Lekstraat 120 II op 27 Februari 1942. Milli verhuisde eveneens nog twee keer: op 14 Augustus 1939 vertrok zij van de Zomerdijkstraat 25 I naar de Uithoornstraat 1 1e etage maar keerde 29 Mei 1940 weer terug naar de Zomerdijkstraat 25 I.
Milli Dzialoszynski kwam op 24 Mei 1943 in Westerbork waar zij in barak 61 terechtkwam. Op haar registratiekaart van de Joodse Raad is aangetekend dat zij in November 1943 een aanvraag heeft gedaan om als “Palestina-veteraan te worden geregistreerd, waarop zij na controle door de emigratieafdeling en het Rode Kruis in het bezit kwam van een z.g. Albersheimverklaring.
Op 15 Februari 1944 werd zij op transport gesteld naar Bergen Belsen, maar omdat zij óók in het bezit was van een paspoort van Paraquay en de Paraquayaanse nationaliteit had, werd zij vanuit Bergen Belsen op 21 Januari 1945 getransporteerd naar het interneringskamp Biberach als “Austausch Jude”. Uiteindelijk overleefde Milli Dzialoszynski alle ontberingen en op 17 December 1945 keerde zij terug in Nederland; zij is op 17 December 1947 definitief geëmigreerd naar Haifa in Palestina.
Heel anders verging het Sara Dzialoszynski; zij werkte als dienstmeisje bij de familie van Samuel Eisenmann in de Van Eeghenstraat. Echter die verhuisden op 7 April 1941 naar de Banstraat 52 huis in Amsterdam-Zuid, waar Samuel’s ouders woonden. Onduidelijk is of Sara toen nog bij de familie in dienst was of niet meer. Volgens de woningkaarten van het Stadsarchief Amsterdam was haar adres op 28 November 1941 Watteaustraat 19 huis, en per 24 Mei 1942 Lekstraat 120 2e etage. Daarna zou zij op 4 Augustus 1942 naar Duitsland vertrokken zijn........
Echter uit het Gedenkbuch van het Duitse Bundesarchiv, waarin de Duitse slachtoffers van de naziheerschappij 1933-1945 worden vermeld, blijkt óók Sara Dzialoszynski te worden genoemd: zij werd op 8 September 1942 vanuit Kazerne Dossin in Mechelen met het 8e konvooi op transport gesteld naar Auschwitz. Kennelijk heeft Sara pogingen ondernomen om in Nederland aan deportatie te ontkomen, door naar België te vluchten, maar is daar dan tóch gearresteerd en overgebracht naar Kazerne Dossin in Mechelen.
Het 8e konvooi met 1000 personen, waaronder Sara Dzialosynsky, komt op 10 September 1942 in Auschwitz aan en van de gedeporteerden, voornamelijk vrouwen en kinderen, worden diezelfde dag nog op de dag van aankomst vermoord. Minstens 634 personen ondergaan de “speciale akties” van de SS, heel precies op 10 September, zoals de SS-dokter die er aan meewerkt, in zijn dagboek noteerde.
De exacte plaats en datum van overlijden van Sara Dzialoszynski is niet bekend. Het Gedenkbuch uit het Bundesarchiv vermeld: “ Place of Death: unbekannt - Für tot erklärt”. Ondanks de mogelijkheid dat haar overlijdensdatum 10 September 1942 in Auschwitz zou kunnen zijn, worden óók op het Joods Monument de plaats en datum van overlijden als onbekend benoemd.
Bronnen: het Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten van Sara Dzialoszynski, Milli Dzialoszynski, Samuel Eisenmann, Henny Cohen en Ella Helena Dzialoszynski; gezinskaart Samuel Eisenmann SAA; het archief van de Joodse raad, registratiekaarten van Sara Dzialoszinsky en Milli Dzialoszinksy; Wikipedia website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/transport Westerbork -> Bergen Belsen van 15 Februari 1944; website ITS Arolson/Milli Dzialoszynski/A.E.F. Displaced Persons record en andere documenten; Gedenkbuch van het Bundesarchiv/vermelding Sara Dzialoszynski; woningkaarten Amsterdam/Van Eeghenstraat 53 huis, Banstraat 52 huis, Zomerdijkstraat 25 1e etage; Watteaustraat 19 huis en Lekstraat 120 II; het Memoriaal van de Deportatie der Belgische Joden/blz. 24 het 8e konvooi Mechelen ->Auschwitz.