Precies een maand geleden besteedden de kranten aandacht aan de sterfdag van Anne Frank. Die bleek enkele weken eerder te zijn dan gedacht. Die datum was tot dan toe ingeschat als 31 maart 1945. Het Rode Kruis dat na de oorlog dit soort schattingen had verricht, baseerde zich op getuigenverklaringen en de administratieve gegevens van de naziboekhouders. Als er geen precieze datum kon worden vastgesteld, werd meestal gekozen voor de laatste datum van de maand waarin de gezochte nog in leven zou kunnen zijn geweest. Wie onderzoek doet naar weggevoerden komt heel veel van die 'laatste maanddagen' tegen.
In mijn privésfeer heeft zich ook zoiets voorgedaan. Van mijn tante Henriëtte was wel een precieze sterfdatum bekend. Zij werd op 5 september 1942 gearresteerd 'bij het binnenkomen van de trein in Groningen'. Waarschijnlijk was er verraad in het spel. Na verhoor werd zij vanuit Groningen naar Westerbork gestuurd en van daaruit vrijwel meteen door naar Auschwitz. Direct na aankomst werd zij vergast. Als haar sterfdatum geldt 21 september 1942. Zo staat het op het Digitaal Joods Monument. Zo staat het op de Stolperstein die eerder dit jaar in Enschede is geplaatst. Zo beschreef ik het ook in het boek 'Afscheid in Malchow'.
Nu weet ik meer. Na maanden wachten leverde de International Tracing Service het bewijs. Volgens opgave van het Sterbebuch uit Auschwitz is haar sterfdag 8 oktober 1942. Er is zelfs tot op de minuut bekend wanneer ze haar dood heeft gevonden: om vijf voor half zes in de ochtend. Daarbij dienen zich verschrikkelijke vragen aan. Is zij geselecteerd voor het verrichten van slavenarbeid? Is zij daaraan bezweken na nauwelijks twee weken? Er werden ook vrouwen geselecteerd voor medische experimenten. Speelde het een rol dat zij zwanger was? Er waren buiten de gaskamers zoveel andere manieren waarop kampbewoners konden worden gedood.
Je kan de ene gruwelijkheid niet vergelijken met de andere. Hoe verschrikkelijk ook, ik had er een zekere vrede mee dat zij onmiddellijk was vergast. Ik vind de gedachte dat zij nog ruim twee weken in de hel van Auschwitz heeft geleefd, veel moeilijker te verwerken.
Ron van Hasselt