Greta Bosboom, voor het laatst gezien in Auschwitz. Verdwenen maar niet vergeten (deel 3)

Naar Auschwitz

Greta wordt na drie dagen, op 9 oktober 1943, overgebracht naar Kamp Westerbork. Zij wordt ondergebracht in de strafbarak (barak 67). Als strafgeval (Häftlinge) gaat ze ‘pas’ in februari 1944 op transport naar Auschwitz. Dat het allemaal wat langer duurt, heeft te maken met de omstandigheden in Kamp Westerbork. Er is namelijk een epidemie uitgebroken!

Dat geeft Greta in ieder geval de gelegenheid om haar zuster te schrijven. Zij moet op de hoogte zijn geweest dat Beppie intussen in Kamp Vught zat (vanaf januari 1943). Beppie krijgt in Vught een anoniem telegram waarin staat: ‘heb een dochter, vernoemd naar onze moeder’. Voor Beppie is het duidelijk, Greta heeft een dochter gekregen met de naam Marianne. Dat Greta het voor elkaar heeft gekregen om dit bericht te versturen is opmerkelijk.
Helaas heeft ze het transport naar Auschwitz niet kunnen voorkomen. Op 8 februari 1944 is zij één van de in totaal 1015 personen die worden overgebracht naar ‘het Oosten’. Van dit transport worden bij aankomst 143 mannen en 73 vrouwen geselecteerd (bron: Kalendarium Auschwitz). Of Greta bij de geselecteerde vrouwen heeft gezeten, valt niet met zekerheid te zeggen.

Maar dit is het verhaal dat Beppie mij vertelde. Beppie zat, zoals ik hiervoor al even noemde, in Kamp Vught, in het Philips-Kommando. Dit heeft haar leven gered. Daardoor bleef zij lang in Vught en pas met het laatste transport vanuit Vught, juni 1944, is zij naar Auschwitz gedeporteerd. Dankzij het Philips-nummer werden zij en haar mede-arbeiders in Auschwitz geselecteerd om te werken. In Auschwitz ontmoet Beppie een andere bewoonster van de Transvaalbuurt. Volgens Beppie had deze vrouw een kruidenierswinkel op de hoek van de Smitstraat en de Retiefstraat. Hoewel ze zich de naam niet meer herinnert, weet Beppie nog wel het gesprek. Deze vrouw vraagt aan Beppie of zij misschien de zuster is van een zekere Greta Bosboom. Zij beweert dat zij Greta heeft ontmoet in Auschwitz. Dat kan alleen maar als Greta ook daadwerkelijk bij aankomst is geselecteerd en als dwangarbeidster te werk is gesteld.

Geen overlijdensdatum

Dat Beppie Vught, Auschwitz en de andere kampen heeft overleefd, is een bijzonder verhaal. Voor Greta eindigt het verhaal in Auschwitz. Het verhaal is niet af te maken. Want Greta blijkt na de oorlog niet meer te traceren. Het is onduidelijk of en zo ja wanneer Greta is vermoord. Een medewerkster van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork schrijft: ‘In ieder geval is er geen concrete overlijdensdatum gevonden, waarna het Rode Kruis er meestal toe overging om het overlijden binnen een bepaalde periode aan te geven - tussen datum van transport (of datum van aankomst in Auschwitz) tot de laatste dag van een aantal maanden later (30 juni .o.i.d.) - vaak nog met een asterix achter Auschwitz* om aan te geven dat het in of in de omgeving van Auschwitz geweest zou kunnen zijn.’
Daarna is het aan de ambtenaar van de Burgerlijke Stand om te bepalen of dit voldoende is om een overlijdensakte op te maken. Maar feitelijk is er een datum nodig. Zonder datum geen akte en de onzekerheid blijft bestaan. Helaas is Greta één van de vele slachtoffers waarvan ook nu, meer dan 70 jaar later, nog steeds geen overlijdensakte is opgemaakt.

Om aan de onzekerheid een einde te maken heb ik vele instanties benaderd en diverse archieven bezocht (zie bronvermelding onder dit verhaal). De conclusie is dat ik helaas geen sluitend antwoord voor Beppie en Marianne heb kunnen vinden.

De enige instantie die nog licht had kunnen brengen is het Museum van Auschwitz. Op 9 december 2015 kreeg ik via Ewa Bazan van het Auschwitz Museum de volgende informatie over Jacob Tak en Greta Bosboom.

Van Jacob is bekend dat hij het gevangenennummer 139858 kreeg en dat hij werd tewerkgesteld in Auschwitz III – Monowitz (ook wel: Buna). Op 19 november 1943 wordt hij vanuit het gevangenisziekenhuis Monowitz overgebracht naar het ziekenhuis van het hoofdkamp in Auschwitz I. De diagnose die werd gesteld is: fysieke zwakte. Daarna geen verdere informatie over zijn lot, maar andere informatie heeft een ‘overlijdensdatum’ van 9 januari 1944 opgeleverd.
Over Greta is helaas niets terug te vinden. Ewa Bazan schrijft dat veel van de belangrijke documenten, waaronder de persoonlijke dossiers van de gevangenen, zijn vernietigd. De documenten die wel bewaard zijn gebleven, zijn onvoldoende om een goed en compleet beeld te geven van al degenen die in Auschwitz verbleven.

Mijn dank gaat uit naar Beppie Ottenbros-Bosboom, Ivonne Bogers en naar Marianne Tak-Bosboom voor het delen van hun verhaal en hun herinneringen aan Greta. De medewerkers van het Joods Historisch Museum en het Herinneringscentrum Kamp Westerbork waren, zoals altijd, zeer behulpzaam.

Slotdeel van drie. De beide voorgaande delen stonden in de afgelopen nummers van het Bulletin 2016-1, p. 12-13 en 2016-2, p. 10-11.

GA NAAR DE DELEN 1 EN 2 VIA DEZE INTERNE LINKS:

Greta Bosboom, voor het laatste gezien in Auschwitz. Verdwenen maar niet vergeten.

Greta Bosboom, voor het laatste gezien in Auschwitz. Verdwenen maar niet vergeten (deel 2)

 

 

BRONNEN:

-Vrij Nederland, 16 maart 1985. De Onderduikers in de Haarlemmermeer.
-Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, zie: Niod
-Stadsarchief Amsterdam
-Nationaal Archief (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging),
-Herinneringscentrum Westerbork (José Martin), email naar: Kamp Westerbork
-Joods Historisch Museum (medewerkers Kenniscentrum), email naar: Kenniscentrum JHM
-Informatie Bureau van het Nederlandse Rode Kruis (Oorlogsnazorg), email naar: Rode Kruis
-International Tracing Service in Bad Arolsen, email naar: Bad Arolsen
-Auschwitz-Birkenau, Memorial and Museum. Research Centre, Bureau for Former Prisoners, email naar: Museum Auschwitz en de website Auschwitz
-Liempt, Ad van: Kopgeld, Nederlandse premiejagers op zoek naar Joden (1943).
Uitgeverij Balans, 2002.