Addition

Op de foto in oorlogstijd. Liesje Perels-Leon

Liesje Perels-Lion, 1943. Foto Annemie Wolff. © Monica Kaltenschnee.

All rights reserved

In het boek Op de foto in oorlogstijd. Studio Wolff, 1943  van Tamara Becker en An Huitzing (Lecturis, 2017) is een portret van Liesje Perels-Leon opgenomen en wordt haar verhaal en dat van haar familieleden verteld.

Op de foto in oorlogstijd gaat over een deel van het oeuvre van Annemie Wolff (1916-1994): de teruggevonden honderd fotorolletjes uit 1943 met portretten van 440 mensen.

Over Elisabeth (Liesje) Perels-Leon (p.26, 30, 383(27):

Annemies dag begon – op zaterdag 6 februari 1943 – met pasfoto’s voor een dochter en twee schoonzoons van haar directe onderburen Mozes en Rebecca Leon. De appartementen op Noorder Amstellaan 157 (nu Churchill-laan 157) op twee- en driehoog hadden een gezamenlijke voordeur en trap. Liesje Perels-Leon en de echtgenoten van twee van haar zussen, Arie Speijer en Leo Mock, konden dus binnendoor naar boven om bij Annemie aan te kloppen. Liesje, Arie en Leo betaalden elk één gulden voor een setje pasfoto’s. Liesjes zussen zouden in maart bij Annemie komen met hetzelfde doel. Het is duidelijk dat het om pasfoto’s gaat: het linkeroor moest volgens de regels geheel zichtbaar zijn, waarvoor men het hoofd een beetje naar rechts moest draaien. Met deze pasfoto’s zouden Liesjes jongste broer Max of haar zus Jopie bij hun connecties in het verzet een vals persoonsbewijs voor hen laten maken. Die hadden ze nodig om te kunnen onderduiken. Onderweg naar het onderduikadres moest je immers je persoonsbewijs kunnen tonen en onderduikers die er niet Joods uitzagen konden er ook mee over straat om bijvoorbeeld brandstof of eten te zoeken.

De familie Leon was van verschillende kanten gewaarschuwd. Duitse vluchtelingen waren zich vaak beter bewust van de gevaren van het Naziregime. Zo ook de Duitse vrienden en aangetrouwde familie van de Leons. Zij drukten de familie op het hart om onder te duiken en niet de Nazipropaganda te geloven dat Joden naar werkkampen werden gestuurd die je wel kon overleven als je maar flink was. Als het werkkampen waren, waarom werden dan ook oude mensen en baby’s opgepakt? Om gezinnen bij elkaar te houden? Nee, de Leons en hun aangetrouwde familie geloofden er niets van. Zij doken allemaal onder, wetend dat zij daarmee risico liepen om als strafgeval naar Westerbork gestuurd te worden. De helft van de familie zou worden opgepakt, op transport gezet en vermoord.

Annemies klant van 6 februari, Liesje, zou worden verraden. Ze kwam met haar man Philip Perels in oktober 1943 in strafbarak 67 in Westerbork. Ze werden een maand later naar Auschwitz gestuurd en vermoord. Liesjes zwagers Arie en Leo zouden de oorlog doorstaan. Zij getuigden samen met andere familieleden na de oorlog van Annemies hulp: ‘[Annemie] heeft ons, die als Joden immer tijdens de oorlog gevaar liepen te worden weggehaald, waar zij kon, geholpen. Zij heeft o.a. foto’s gemaakt, waarvan zij wist dat zij moesten dienen voor valse persoonsbewijzen. Zij heeft foto-copiën, gemaakt van valse bewijzen enz.’ Deze getuigenis had Annemie toen hard nodig als onderbouwing van haar aanvraag voor naturalisatie.

 

 

All rights reserved