Plaquette
Op 18 juni 2005 werd, voorafgaand aan de reünie ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Montessori Lyceum Amsterdam aan de Pieter de Hoochstraat 59, op de binnenplaats een plaquette onthuld. Daarop stonden 25 namen van (oud-)leerlingen, medewerkers en bestuursleden die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. Vermoord in vernietigingskampen, wegens verzetsdaden gefusilleerd of op andere wijze omgekomen.
Het overzicht was afgeleid van de namen die de rectrix tijdens een in 1946 gehouden herdenking voorlas, en die ook waren opgenomen in het boek Van pionier tot mammoet, het Amsterdams Montessori Lyceum 1930-1980, verschenen bij het 50-jarig bestaan van de school.
Zo kort na de oorlog waren klaarblijkelijk nog niet alle feiten bekend. Want kort voor de onthulling van de plaquette bleek al dat nog een enkele naam moest worden toegevoegd. Dat leidde tot een zeer intensieve zoektocht, die ruim twee jaar heeft geduurd. Het begon bij de - bewaard gebleven - inschrijfkaartjes van alle tussen 1930 (start van de school) en september 1945 ingeschreven leerlingen. Van 84 van hen was niet duidelijk wat er met hen gebeurd was nadat zij de school hadden verlaten. Inmiddels weten we wel zeker of zij de oorlog al of niet hebben overleefd. Vele personen en instanties in binnen- en buitenland werden er voor benaderd. Dat gebeurde per telefoon, via internet en door persoonlijk bezoek.
Op 16 mei 2008 is de plaquette vervangen door een nieuw, nu compleet exemplaar. Daar staan 35 namen op. Voorafgaand aan de namen is vermeld: 1940 IN MEMORIAM 1945. De lijst wordt afgesloten met de tekst: ZIJ ZIJN DEEL VAN HET MONTESSORI LYCEUM. De gedenkplaat is vervaardigd van mat geschuurd roestvrij staal door de firma Rovasta Roestvrijstaal Bleiswijk BV.
Boek
In vervolg op de plaatsing van de plaquette werd in het najaar van 2005 besloten, ook een boek samen te stellen over het lyceum in de oorlogsjaren met als titel Kom vanavond met verhalen*). Naast korte biografieën van hen die op de plaquette staan, bevat het onder meer uitvoerige interviews en gesprekken met oud-leerlingen van toen en (oud-)leerlingen van deze tijd. Ook komt het Joods Montessori Lyceum aan de orde, in 1941 op particulier initiatief opgericht toen de bezetter de Joodse leerlingen dwong de scholen te verlaten, en dus ook het Montessori Lyceum.
De voorbereiding van het 237 pagina’s tellende boek was in handen van een docent geschiedenis, het hoofd administratie/archiefbeheer, twee (jonge) oud-leerlingen en twee oud-schoolleiders. Het werd vormgegeven door Office of CC, Amsterdam. De school geeft het in eigen beheer uit; het is niet in de reguliere boekhandel verkrijgbaar. Het boek wordt uiteraard ook als lesmateriaal gebruikt.
*) De dichter Leo Vroman gaf toestemming, de bekende laatste regels van zijn gedicht Vrede te gebruiken voor de titel en de inleiding:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.