In juli 1941 krijgt Leonie bericht van de bezetter. Haar man Isidoor is in Mauthausen ’overleden’. Na de oorlog wordt pas duidelijk dat Isidoor zou zijn overleden door ‘starkstrom’ of is hij toch gewoon vermoord? Op de lijst waar zijn naam op voorkomt staan 32 doden; 8 zelfmoorden door elektriciteit, 2 gevangen hebben zelfmoord gepleegd door ophanging en 22 gevangen zijn ‘Auf der Flucht erschossen’.Leonie weet dat op dat ogenblik allemaal niet. Ze plaatst op 31 juli 1942 een rouwadvertentie in het Joodsche Weekblad. Ze woont dan op de Waltersingel. Hun huis aan de Brinklaan is vanaf 23 juli door de weermacht opgeëist. Ze woont dan bij het gezin Denneboom in. Leonie gaat in september nog even aan het werk op de joodse school. Bij de razzia van vrijdagnacht 2 oktober 1942 wordt Leonie met haar kinderen opgepakt en ook de vrouw van Joël Denneboom, Hester en haar zoon Harry Sam worden opgepakt. Via Arnhem worden ze naar Westerbork gedeporteerd.
Aan de Brinklaan 132 woont aan het begin van de oorlog de familie Hoogstraal. Het gezin bestaat uit Isidoor Hoogstraal en Leonie Henriëtte Koster en hun twee zoons Bernhard van 7 jaar en Samuel van 4 jaar oud.Isidoor is geboren in Apeldoorn in 1906 en zoon van borstelfabrikant Samuel Hoogstraal en Lucretia van der Hal. Leonie Henriëtte Koster is in 1911 geboren in Arnhem en dochter van koopman Bernhard Koster en Philepine de Leeuw. Bij het huwelijk geeft Isidoor aan dat hij handelsreiziger is.Zij trouwen op 30 november 1932 in Arnhem. Aan de Brinklaan worden hun twee zoons geboren: Bernard op 19 april 1933 en Samuel op 7 december 1935.Bernard gaat vanaf september 1939 naar de openbare school aan de Bleekersweg. Na twee jaar zit hij noodgedwongen een aantal maanden thuis. Op 22 december 1941 mag hij eindelijk weer naar school, maar nu naar de Joodsche school. Hij komt dan in de 3e klas bij juf Martha Wijler. Vanaf september 1942 kan ook zijn broer Samuel naar school. Maar voordat het schooljaar begint is juf Martha Wijler ondergedoken en uiteindelijk komt Samuel in de klas bij zijn eigen moeder. Bernard komt dan bij meester Frits Mozes Cohen in de klas.In diezelfde tijd is Leonie ook nog actief als lid van de commissie Buitenschoolse jeugd van het Apeldoorsche Bosch.In verband met de anti-joodse maatregelen in Duitsland worden veel joodse kinderen door hun ouders naar Nederland gestuurd. Hier worden ze opgevangen door diverse organisaties en die onderdak zoeken bij gezinnen. Ingrid Gronowski is twaalf jaar als zij in juni 1940 in het gezin Hoogstraal wordt opgenomen. Ze blijft een jaar en vertrekt dan naar het Joodse Weeshuis in Utrecht. Maar het zal haar niet helpen, via Westerbork komt ze in maart 1943 in Sobibor aan en wordt daar vermoord.In maart 1942 wordt Isidoor bij een razzia opgepakt. Via de politiegevangenis in Scheveningen, wordt hij overgebracht naar concentratiekamp Sachsenhausen. Via de politiegevangenis in Leipzig, wordt hij op 20 mei wordt hij naar Mauthausen gebracht.Isidoor overlijdt door op 18 juni 1942. Alle nabestaanden van afgevoerde Joden krijgen overlijdensberichten toegestuurd. Isidoor zou zelfmoord hebben gepleegd door ‘starkstrom’ Commando Güsen.Op de lijst van Mauthausen krijgt hij nummer 9847 en op een andere lijst staat dat hij Hilftsarbeiter is. Tenslotte wordt hij op een lijst genoemd dat hij zelfmoord heeft gepleegd door elektriciteit in het. Op die lijst komen op één blad 8 zelfmoorden voor door elektriciteit, 2 gevangen hebben zelfmoord gepleegd door ophanging en 22 zijn ‘Auf der Flucht erschossen’.Op 22 juni is hij gecremeerd en zijn as ligt in een collectief graf op de erebegraafplaats in Steyer, Boven-Oostenrijk
Leonie wordt van zijn dood op de hoogte gesteld en plaatst op 31 juli 1942 een rouwadvertentie in het Joodsche Weekblad. Ze woont dan inmiddels op de Waltersingel. Hun huis aan de Brinklaan is vanaf 23 juli door de weermacht opgeëist. Haar wordt nog wel een vergoeding voor de huur en de inbeslagenomen meubels toegezegd in totaal van 385 gulden. Het lijkt alsof ze dit op 15 september heeft ontvangen. Drie weken later is ze al gedeporteerd naar Westerbork.Als één van de leerkrachten van de Joodse school, Martha Rose Wijler, na de zomer van 1942 niet meer terugkomt omdat ze gaat onderduiken, gaat Leonie als leerkracht aan het werk op de school. Het is dan even niet duidelijk wanneer, want Dina van de Kar krijgt ook een tijdelijke aanstelling.Bij de razzia van vrijdagnacht 2 oktober 1942 wordt Leonie met haar kinderen opgepakt en ook de vrouw van Joël Denneboom, Hester en haar zoon Harry Sam worden opgepakt. Via Arnhem worden ze naar Westerbork gedeporteerd.
Daar komen ze in de nacht van 3 op 4 oktober aan. Ze moeten dan nog ’s avonds laat 5 kilometer lopen met al hun spullen van station Hooghalen naar het kamp. En voordat ze ingeschreven zijn en een plaats in één van de barakken hebben toegewezen gekregen is het al midden in de nacht.Leonie is op 14 oktober 1942 in Westerbork getrouwd met Frits Mozes Cohen. Hij is ook meegekomen met het zelfde transport. Er worden in Westerbork in al die jaren 261 huwelijken gesloten. Er wordt gehoopt dat een huwelijk meer kans geeft op uitstel van transport. Van alle gehuwden overleeft uiteindelijk 32% de oorlog en dat is meer dan de 6% van alle mensen die in Westerbork waren. Voor Leonie en Frits zal dat echter niet baten. Leonie wordt samen met haar zoons op 16 november 1942 naar Auschwitz gedeporteerd en meteen bij aankomst op 19 november vermoord. Frits Mozes Cohen gaat ook met dit transport mee. Mogelijk wordt hij in Cosel met 100 anderen uit de trein gehaald om als dwangarbeider aan het werk gezet te worden. Hij overlijdt in maart 1944 ‘ergens’ in Midden-Europa.
Bronnen:
Staatsarchief Leipzig, gevangenboek Polizei Präsidium PP-S 8549, Jg. 1942/Bd. 1; Tagebuch-Nr. 7998
Delpher 15-8-1919
Joods weekblad, 31 juli 1942
Tot de Dood ons Scheidt, Saskia Aukema, 2022