Rachel Reina Francken (roepnaam Chelly), geboren in Amsterdam op 11 Januari 1922, was een dochter van Abraham Francken uit Venlo en Reintje Deen uit Hoorn, die sinds 3 Juni 1931 in de Maasstraat 129 II in Amsterdam woonden. Rachel werd opgeleid als verpleegster en werkte als leerling-verpleegkundige in Het Apeldoornsche Bosch, waar zij op 13 augustus 1942 in dienst was getreden.
Op 24 September 1942 trouwde zij in Apeldoorn met Max Salomon de Winter, geboren te Nijmegen 19 Mei 1920, laborant bij de Bataafse Petroleum Maatschappij en een zoon van Louis de Winter uit Zutphen en Mietje Henriette Gomperts uit Haarlem. Max de Winter was op 24 April 1942 verhuisd naar de Zutphensestraat 106, waar hij volgens zijn registratiekaart van de Joodse Raad, per 15 April 1942 als keukenhulp/kok was aangesteld. Door de Joodse Raad in Amsterdam was hij per diezelfde datum vrijgesteld van deportatie wegens “functie”, (bis auf weiteres).
Nadat Het Apeldoornsche Bosch op 23 Januari 1943 was “leeggehaald” door de Duitsers, waarbij zowel Rachel Reina Francken als ook haar man Max Salomon de Winter aan de deportatie wisten te ontkomen, arriveerden beiden tussen 20 en 24 Januari 1943 weer in Amsterdam en trokken in bij Rachel’s ouders, Abraham Francken en Reintje Deen die woonden in de Maasstraat 129 II. Max, was “gesperrt” wegens functie en daardoor ook zijn vrouw.
Volgens zijn registratiekaart van de Joodse Raad werd Max op 1 Februari 1943 aangesteld bij de Algemene Dienst van de Joodse Raad. Vanaf 26 Maart 1943 was hij ingedeeld bij de z.g. “onderwijs estafette” en per 11 Mei 1943 werd hij bediende in de kantine van het P.I.G.O.L. gebouw.
De website Joods Amsterdam vermeld: In de Muiderstraat in Amsterdam bevond zich een Gesticht voor Portugees-Israëlitische Gehuwde Oude Lieden, opgericht in 1875, afgekort tot P.I.G.O.L. , wat door de Duitsers eind Juli 1941 werd opgeheven. Nadat op 29 juli 1941 de bewoners naar andere zorginstellingen overgebracht waren werd het gebouw gebruikt door de “KleRa”, de Kleding Reparatie én werd vanaf september 1941 de M.B. Nijkerkschool hier gevestigd. Deze school verzorgde pleidingen voor schoenmaken, kledingmaken en fotografie. De Nijkerkschool had gedurende de bezetting meerdere locaties in de stad.
Rachel’s ouders werden echter tijdens de z.g. “Grossaktion” van 20 Juni 1943 opgepakt en afgevoerd naar Westerbork, waarbij tevens een grote rest van Joden in Amsterdam-Oost en Zuid ‘marschfertig’ werd gemaakt. Op 29 Juni werden haar ouders naar Sobibor gedeporteerd en bij aankomst op 2 Juli 1943 onmiddellijk vermoord.
Wat er sindsdien met Rachel en Max is gebeurd is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat zowel Max als Rachel op 29 April 1944 worden opgepakt en afgevoerd naar Westerbork, waar zij ingesloten worden in de strafbarak 67. Op 19 Mei 1944 worden beiden als “strafgeval” op transport gesteld naar Auschwitz. Dit transport omvatte 691 gedeporteerden, waarvan er 453 naar Auschwitz werden afgevoerd en 238 personen werden naar Bergen Belsen gedeporteerd.
Max Salomon de Winter heeft de verschrikkingen in Sjoa weten te overleven, wat ook blijkt uit zijn oproep uit het NIW van 5 October 1945, waarin hij inlichtingen vraagt over het lot van zijn vrouw. Uit die oproep blijkt ook dat zijn vrouw eind 1944 in Birkenau is bevallen, maar dat het kind na enkele dagen is overleden. Waarschijnlijk is Rachel Francken in Januari 1945 vanuit Auschwitz op transport gegaan richting Duitsland waarbij zij onderweg op een onbekende plaats om het leven is gekomen. Haar officiele overlijdensdatum is vastgesteld op 29 Januari 1945.
Max de Winter keerde in September 1945 weer terug naar Nederland, arriveerde eerst in Deventer, ging daarna naar Amsterdam en per 2 Februari 1948 verhuisde hij naar de Spoorlaan 20 in Oss.
Bronnen o.a.: Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten van Rachel Reina Francken, Max Salomon de Winter en Abraham de Winter; Gemeentearchief Apeldoorn, personeelslijst van Het Apeldoornsche Bosch; Grossaktion 20 Juni 1943 uit Ondergang deel I van J.Presser (1965) blz. 376 e.v.; website Joods Amsterdam, gebouw pigol (http://www.joodsamsterdam.nl/gebouw-p-g-o-l/); archief Rode Kruis, transportlijst 19 Mei 1944 nr. 160 en het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Rachel Reina Francken, Max Salomon de Winter, Abraham de Winter en Henriette Gomperts