Biografie

Het lot van Margot Todtenkopf.

Margot Todtenkopf was de jongste van de twee dochters van Alex Todtenkopf en Flora Segall. Zij was geboren in Prechlau (Polen) en verhuisde met haar ouders naar Berlijn. Zij was ongehuwd. Op 7 Februari 1939 kwam zij vanuit Berlijn in Nederland aan, vermoedelijk naar Amsterdam maar het is niet bekend waar zij verbleef.

Margot had een oudere zuster, Anneliese, die geboren was op 23 Juli 1913 in Prechlau. Die kwam op 27 December 1937 aan in Amsterdam en woonde op de Stadionweg 129. Zij verhuisde op 7 Februari 1938 naar de Minervalaan 51 waar zij inwoonde bij Antonia Schwarz. (Per 10 Mei 1939 kwamen haar ouders wonen in de Minervalaan 42 hs). Anneliese heeft de Holocaust niet meegemaakt. Zij was nog ongehuwd toen zij op 17 Maart 1938 vanuit Amsterdam vertrok naar Pardes Hanna in Palestina, vlak bij Haifa. Vermoedelijk is zij daar gehuwd met Walter Max Ludwig Schoeps uit Hamburg.

Margot Todtenkopf volgde een opleiding als dienstbode bij de Joodse Centrale voor Beroepsopleidingen (J.C.B.), die vanaf Juni 1940 gevestigd was in de Hemonylaan in Amsterdam en die haar na afloop van haar opleiding zeer geschikt beoordeelde voor die functie. Margot kwam vervolgens als dienstbode in dienst bij het Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht Het Apeldoornse Bos in Apeldoorn. Zij werd nà de verplichte registratie van alle Joden in Nederland in 1941, mede op grond van de verklaring van haar vakkundigheid van de J.C.B., door de Joodse Raad “gesperrt wegens functie”.

Toen in de nacht van 21 op 22 januari 1943 onder leiding van de SS-er Aus der Fünten het Apeldoornse Bos werd “leeggehaald”, en patiënten en staf naar Auschwitz werden afgevoerd om daar te worden vermoord, werd Margot Todtenkopf echter vanuit Het Apeldoornse Bos overgebracht naar Westerbork, waar zij op 22 Januari 1943 werd geregistreerd en ondergebracht in barak 72.

De navolgende aantekeningen op haar registratiekaarten van de Joodse Raad maken duidelijk dat zij verwoede pogingen heeft ondernomen om uitgewisseld te worden naar Palestina.

Op 4 Februari 1943 blijkt:Margot komt voor op de Veteranen-lijst (Palestina-veteranen ) van de Joodse Centrale Beroepsopleiding (JCB) uit de Hemonylaan te Amsterdam.

12 Juli 1943: verklaring ten behoeve van betrokkene aan Groenman uitgereikt.(politieke recherche).

1 September: van de emigratie afdeling : Verklaring van 12 Augustus van Mr. J.Cohen Hzn dat betrokkene in aanmerking voor een certificaat zou zijn gekomen.

21 September 1943: van de emigratie afdeling: Brief officieel Palestina certificaat aangevraagd. Betrokkene is chaloets. (hachsjara - Palestina pionier).

Dit alles heeft er alleen maar toe geleid dat Margot Todtenkopf op 18 Januari 1944 tóch is gedeporteerd naar Thersienstadt en van daar op 19 October 1944 naar Auschwitz. In September en October 1944 kwamen Joden vanuit Auschwitz in Bergen-Belsen aan, waaronder eind October óók Margot Todtenkopf. Een onderdeel van het kamp werd “Het Sterrenkamp” genoemd, bestemd voor Joden die voor uitwisseling in aanmerking kwamen. Zij bezaten een dubbele nationaliteit (dikwijls gekochte Zuid-Amerikaanse passen), of beschikten over een Palestina-certificaat waarmee ze naar Palestina konden emigreren. Slechts een klein aantal werd ook daadwerkelijk uitgewisseld en mocht naar Palestina. Zo niet Margot Totenkopf; door de vreselijke omstandigheden in het kamp is zij is op 1 Mei 1945 in Bergen Belsen aan de ontberingen bezweken.

Bronnen o.a.: het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Margot Todtenkopf; Het Duits Gedenkbuch; Joods Monument en het NIOD betreffende de J.C.B. en de website meeroverdeholocaust.nl/bergen-belsen; Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart van Anneliese Todtenkopf; woningkaart van Minervalaan 51 en 42 te Amsterdam.

Alle rechten voorbehouden