Verhaal

Beknopte biografie Rachel Messias

Rachel Messias, die heel haar leven ongehuwd zal blijven, wordt 8 februari 1882 op de Nieuwe Kerkstraat nr. 69 te Amsterdam geboren als dochter van Jechiel Messias en Sara Henriquez Coelho. Zij heeft vier broers: Simson (zie Mietje van der Stam), Abraham, David, Michael en twee zussen: Lea en Rebecca. David, Michael en Rebecca overlijden al op jonge leeftijd.

Rachel, van beroep huishoudster, zal gedurende haar leven zowel in Amsterdam als in Londen wonen, maar woont pas weer in Amsterdam (Sarphatipark 5 2hg) als de nazi’s Nederland binnenvallen. Overigens verandert de joodse straatnaam Sarphatipark tijdens de Duitse bezetting in Bollandpark.

Op 16 januari 1943 wordt de opgepakte Rachel vanuit de Hollandsche Schouwburg per tram naar Amsterdam CS gebracht. Vanaf hier wordt de vervolgde Rachel per trein naar Station Vught vervoerd vanwaar ze naar Kamp Vught moet lopen. Daar vormt zij met 452 andere personen de eerste groep joden die vanuit Amsterdam in Vught wordt geïnterneerd. Op 28 januari moet Rachel alweer op transport naar Westerbork. Daar wordt ze op 29 januari geregistreerd en geplaatst in barak 65. Vanwege haar PIG-stempel (lid Portugese Israëlitische Gemeente) en het feit dat ze voorkomt op de Calmeyerlijst (Liste von Personen portugiesischer Abstammung ohne ostjüdische Beimischung und nicht mit Ostjuden verheiratet) blijft ze enige tijd buiten schot. Haar kaart van de Joodse Raad geeft aan dat Rachel op 26 november 1943 nog in Westerbork (barak 69) is en dat, hoewel op de transportlijst, ze toch niet op 11 januari 1944 op transport naar Bergen Belsen is gegaan. Uiteindelijk gaat Rachel op vrijdag 25 februari 1944 vanuit Westerbork (dan in barak 70) met transport XXIV/4 naar het Ghetto Theresienstadt waar ze op 26 februari 1944 aankomt. Daar blijft Ray – zoals ze door haar verblijf in Engeland ook wordt genoemd – tot 16 mei 1944. Dan ‘dunnen’ de Duitsers het getto uit om een goede beurt te maken tijdens het bezoek van het Internationale Rode Kruis. Helaas behoort ook Rachel tot degenen die Theresienstadt moeten verlaten. Met transport Ea arriveert ze op 17 mei in haar laatste kamp na Vught, Westerbork en Theresienstadt: Auschwitz II-Birkenau.

De beruchte selectie bij aankomst vindt niet plaats en alle personen van het transport komen in het Familienlager Theresienstadt, Bauabschnitt IIb van Auschwitz II-Birkenau. Dit familiekamp is door de Duitsers gecreëerd voor propagandadoeleinden, om de buitenwereld te misleiden. Het haar hoeft niet afgeschoren te worden, de bagage niet afgestaan, men mag burgerkleding dragen en er wordt zelfs onderwijs voor de kinderen toegestaan. Ondanks deze ‘privileges’ is het sterftecijfer net zo hoog als in andere delen van het kamp. Het bezoek aan het Ghetto Theresienstadt op 23 juni 1944 door vertegenwoordigers van het Rode Kruis is dusdanig positief dat er wordt afgezien van een bezoek aan Auschwitz. Dientengevolge hebben de nazi’s het familiekamp niet meer nodig en de bewoners worden na selectie in andere kampen tewerkgesteld of vergast. Deze moorden door vergassing vinden plaats op 10 en 11 juli 1944. Zeer waarschijnlijk zijn dat ook mogelijke data van overlijden van Rachel Messias, hoewel we niet precies kunnen weten wat er tussen haar transport vanuit Theresienstadt op 16 mei en haar verblijf tot 11 juli (of later) in de omgeving van Auschwitz is voorgevallen.