Verhaal

Huwelijk, Schijnhuwelijk of Geen Huwelijk ?

Over al dan geen huwelijk tussen Abraham Bernard Dobrowitsky en Olga Cohen.

Abraham Bernard Dobrowitsky uit 1914 was nog altijd ongehuwd toen hij vanaf 23 Juni 1936  met zijn zusen Judith en Anna en zijn moeder Heintje Dobrowitsky-Michel op de 3e etage van de Slaakstraat 8 in Amsterdam woonde. Daarvóór woonden zij in de Sluisstraat 40 III. Toen zijn zus Anna in September 1936 trouwde en het ouderlijk huis verliet, bleef Abraham Bernard alléén met zijn oudste zus Judith en moeder Heintje Dobrowitsky-Michel (weduwe sinds 12 Mei 1940), achter op nr. 8 3-hoog. 

Olga Cohen, geboren op 29 Augustus 1911 in Watergraafsmeer, was op 31 Juli 1935 gehuwd me de godsdienstonderwijzer Abraham Hilsum, die geboren was in Amsterdam op 24 Mei 1912. Dat huwelijk hield geen stand en de echtscheiding werd officieel uitgesproken op 2 Februari 1942 door de rechtbank in Amsterdam. 

Op basis van de gegevens, zoals beschikbaar in het Stadsarchief Amsterdam blijkt, dat Olga op 21 April 1941 al niet meer bij haar echtgenoot Abraham Hilsum in de Dintelstraat 40 woonde. Per die datum werd Olga namelijk als inwonende ingeschreven bij Helma Wolf-Catz in de Schubertstraat 88 2e etage en zij kwam vervolgens in October 1941 te wonen bij Jozeph  Fritz in de Slaakstraat 8, 2e etage, waar de Dobrowitsky’’s op huisnummer 8, 3e etage woonden.  Zo zal de kennismaking tussen Olga en Abraham Bernard wel tot stand gekomen zijn.

Gebleken is dat op de handgeschreven kaart van de Joodse Raad van Olga Cohen, die eerder van Abraham Hilsum was gescheiden, de achternaam van Abraham Bernard -  Dobrowitsky -  is gebruikt als huwelijksnaam voor Olga Cohen. Tevens blijkt uit de naoorlogse akte van overlijden van Olga Cohen, opgemaakt te Amsterdam op 28 November 1947, dat zij ook dáárin is vermeld als Olga Dobrowitsky-Cohen, echtgenote van Abraham Bernard Dobrowitsky.

Een huwelijk, of een aanvraag daartoe, zou dan plaatsgevonden moeten hebben in Westerbork in de zomer van 1942, toen beiden in het kamp waren. Bij navraag in het Stadsarchief Amsterdam blijkt dat Abraham Bernard en Olga in Amsterdam nóóit officieel in Amsterdam zijn getrouwd. Oók niet in Westerbork, waar bij navraag ook niets over een huwelijk of een aanvraag daartoe te vinden bleek. Het Archief Midden Drenthe in Beilen heeft óók niets kunnen vinden in het huwelijksregister 1941-1945. Ook een archiefkaart met hun namen blijkt niet voor te komen in hun administratie.

Mogelijk dat Olga en Abraham Bernard gehoord hadden dat als echtparen samen op transport gingen, ze bij elkaar konden blijven en ze daarom deden alsof ze gehuwd waren. Ook het Archief Midden Drenthe opperde die mogelijkheid, dat zij “maar deden als of”. Of er vlak na de oorlog nog te weinig mogelijkheden waren om te verifiëren of Olga nu Cohen of werkelijk Dobrowitsky-Cohen heette is niet bekend. Maar het lijkt erop dat haar overlijdensakte van 28 November 1947 uit Amsterdam vermoedelijk is gebaseerd op de vermeldingen op haar Joodse Raadkaart.

De transportdatum voor Olga Cohen zou volgens aantekening op haar Joodse Raadkaart op 21 Augustus 1942 zijn geweest, echter dat blijkt onjuist: uit informatie uit Westerbork blijkt in sommige gevallen, dat de vermelde transportdatum niet altijd betrouwbaar is. Volgens de in Westerbork aanwezige transportlijsten zijn Olga Cohen en Abraham Bernard Dobrowitsky op 31 Augustus 1942 samen op transport gesteld.

Wél een juiste aantekening op Olga’s Joodse Raadkaart van na de oorlog is, dat zij volgens het Standesamt Auschwitz op 19 September 1942 daar is overleden ten gevolge van een maag en darmcatarre (lijst 19c). Die datum is ook in haar officiële overlijdensakte uit 1947 overgenomen.

De overlijdensakte van Abraham Bernard Dobrowitsky van 18 Januari 1952 (A-register 92- folio 75verso), waarin zijn overlijden na de oorlog is vastgesteld door het Ministerie van Justitie op 31 Maart 1944 in Midden Europa, vermeld overigens ook niets over een gehuwde status. Die akte vermeld verder de beslissing van het Ministerie van Justitie, dat heeft vastgesteld na onderzoek van het Rode Kruis en getuigenverklaringen van overlevenden, dat hij op 31 Maart 1944 in Midden Europa is overleden.

Op basis van informatie uit drie officiële bronnen moet de conclusie dus zijn dater van een huwelijk tussen Abraham Bernard Dobrowitsky en Olga Cohen géén sprake was.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten van Abraham Bernard Dobrowitsky, Olga Cohen en Abraham Hilsum; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Abraham Bernard Dobrowitsky en Olga “Dobrowitsky”-Cohen; informatie en negatief uitsluitsel na onderzoek in het Stadarchief Amsterdam, in Herinneringscentrum Westerbork en in het Archief Midden Drenthe in Beilen naar een eventueel huwelijk tussen Abraham Bernard Dobrowitsky en na correctie van de transportdatum voor beiden uit Westerbork,de Wikipedia lijst Jodentransporten vanuit Nederland/31 Augustus 1942.

Alle rechten voorbehouden