Biografie

Het lot van Rachel Polak, de 2e vrouw van Joseph Sanders.

Rachel Sanders- Polak was een dochter van Eliazer David Polak en Annaatje Plotske. Zij was in Amsterdam geboren op 2 November 1871 in een gezin van vier kinderen, t.w. Elisabeth, Marianne, Mozes en Rachel zelf.

Rachel trouwde op 5 Maart 1903 met de weduwnaar van Annaatje van der Molen, Joseph Sanders, die geboren was op 28 Januari 1844, maar op 27 Mei 1908 is overleden. Vijf jaar vóór zijn overlijden hertrouwde Joseph Sanders op 5 Mei 1903 in Amsterdam met Rachel Polak, als genoemd, een dochter van Eliazer David Polak en Annaatje Plotske.

Joseph Sanders had uit zijn eerste huwelijk dertien kinderen gekregen, t.w. Eva, Philip,  Rachel, Hartog, Joel, Aaron, Henriette, Meijer Sientje, Gerrit, Rosaline, Duifje en David. Na het overlijden van hun moeder Annaatje van der Molen in 1900, nam de oudere en ongehuwde zus Henriette Sanders de zorg op zich voor Sientje, Gerrit, Duifje en David; zij werden bij Henriette bijgeschreven, totdat zij zelfstandig naar elders vertrokken en Henriette in 1917 eerst naar haar broer Aaron en in 1919 naar  Antwerpen vertrok.

Van de overige stiefkinderen van Rachel Sanders-Polak zijn vijf kinderen al voor de oorlog overleden, drie kinderen vertrokken op jonge leeftijd naar Londen en/of naar elders en drie kinderen overleefden de oorlog. Twee kinderen stierven in oorlogstijd en worden vermeld op het Joods Monument, t.w. Eva en Gerrit.

Uit het huwelijk van Rachel Polak  en Joseph Sanders werd op 13 Mei 1904 een zoon geboren, genaamd Albert Sanders. Echter Rachel had eerder óók al twee (natuurlijke) kinderen gekregen, die zij zelf heeft erkend als de hare: Carl Polak op 11 juni 1896 en Anna Polak op 27 Maart 1899. De vader of vaders van hen zijn niet bekend.

Rachel Sanders-Polak werd begin 1941 bij de Joodse Raad geregistreerd, zoals alle Joden in Nederland dat door de Duitsers verplicht werden te doen. Zij werd toen geregistreerd op het adres Plantage Badlaan 17.

De Joodse Raad verstrekte haar een “Sperre”, een vrijstelling van deportatie “bis auf weiteres”: zij was de “schoonmoeder van Dr. Emanuel Benjamin Asscher”. Die was geboren in 1891 en gehuwd met de op 27 Maart 1899 geboren natuurlijke dochter van Rachel Polak, Anna Polak. Haar Sperrenummer was 96342, wat ligt tussen de nummerserie van 80.000 tot 100.000, en dat waren de eigenlijke Joodse Raadstempels. (bron “Ondergang” deel I uit 1965 door Dr. J. Presser v.a. blz. 287).

Rachel’s echtgenoot Joseph Sanders is waarschijnlijk overleden op het adres Lijnbaansgracht 2 huis in Amsterdam, waar zij vanaf 7 Maart 1908 naartoe waren verhuisd. Na de dood van haar man verhuisde Rachel Polak op 1 Juni 1908 naar de Nieuwe Achtergracht 35 1e etage. Vanaf die datum, tot aan haar deportatie is gebleken dat Rachel Sanders Polak nog minstens op 30 verschillende adressen in Amsterdam heeft gewoond.

Na de registratie bij de Joodse Raad in Feburari 1941, verhuisde Rachel Sanders-Polak nog naar de volgende adressen: Amstel 262 huis, Nieuwe Keizersgracht 50 huis, Sarphatistraat 140 1e etage/(Muiderschans), en Plantage Badlaan 19 1e etage, van waar zij werd weggehaald en via Westerbork op 16 Februari 1943 is gedeporteerd naar Auschwitz. 

Het transport van 16 Februari 1943 omvatte 1108 gedeporteerden, 515 mannen en 593 vrouwen, waarvan er één vrouw heeft overleefd, maar bestond verder hoofdzakelijk uit oudere, zieke en zwak uitziende mannen, kinderen plus 592 vrouwen, waaronder ook Rachel Sanders-Polak, die bij aankomst in Auschwitz op 19 Februari 1943 direct zijn afgevoerd naar de gaskamers van Auschwitz-Birkenau en daar werden vermoord.

Bronnen o.a. het Stadsarchief van Amsterdam, gezinskaarten van Joseph Sanders (1844), Henriette Sanders (1875), Albert Sanders (1904); archiefkaart van Rachel Polak en Albert Sanders; diverse woningkaarten van Amsterdam; het archief van de Joodse Raad, registratiekaart van Rachel Sanders-Polak en Emanuel Benjamin Asscher en Anna Asscher-Polak; het archief van het Rode Kruis, Publicatie Auschwitz IV uit October 1953, de website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/transport 16 Februari 1943 en een aanvulling van een bezoeker van de website.

 

Alle rechten voorbehouden