Jetta Juliana Konijn werd op 1 juli 1910 geboren op de Weesperzijde 97 in Amsterdam.(2)
Jetta was het derde kind, de tweede dochter van Moses Konijn en Bloeme Booleman.(3 )
Haar tweede voornaam was ontleend aan haar geboortemaand, juli. Haar oudere broer en zuster, die beide in augustus geboren waren, droegen de naam van die maand als tweede voornaam.(4)
Jetta's vader, Moses Konijn, geboren op 11 juli 1877 te Amsterdam, was "koopman en grossier". In de oorlog was hij administrateur van de vleesvoorziening bij de Joodse Raad.(5) Hij is gedeporteerd naar Westerbork, overleden te Bergen-Belsen, 25 april 1944, 66 jaar oud.
Jetta's moeder, Bloeme Booleman, is geboren op 15 april 1875 in Amsterdam. Zij huwde Moses Konijn op 5 september 1901 in Amsterdam. Zij is tijdens een transport per trein overleden op 21 april 1945 "op het baanvak Finsterwalde-Thorgau" (Dld.), 70 jaar oud.(6 )
Moses Konijn en Bloeme Booleman kregen drie kinderen:
- Abraham August (Amsterdam, 2 augustus 1902 – Amstelveen, 18 april 1999)
- Betsy Augustina (Amsterdam, 24 augustus 1904 – Auschwitz, 14 november 1942) (7 )
- Jetta Juliana, geboren 1 juli 1910.
Op een gegeven ogenblik in de eerste tien jaar van Jetta's leven is het gezin Konijn van de Weesperzijde verhuisd naar de Watergraafsmeer, want bij de annexatie van de gemeente Watergraafsmeer door de gemeente Amsterdam per 1 januari 1921, blijkt het gezin op de Bredeweg 25 hs te wonen.(8 )
Jetta heeft het gymnasium-α doorlopen aan het Barlaeusgymnasium in Amsterdam. Op 15 juni 1928, bijna 18 jaar oud, slaagde zij voor het eindexamen.(9 )
Daarna ging zij Nederlands studeren aan de toenmalige Universiteit van Amsterdam. In maart 1932 slaagde zij voor het candidaatsexamen.(10 )
Het is niet bekend, dat zij haar studie voltooid zou hebben.(11 )
In het najaar van 1933 ging Jetta met enkele anderen de redactie vormen van het blad Sjoloum Aleichem.(12) Dat was een verenigingsorgaan dat werd uitgegeven door Beis Jisroeil, een joodse jeugd- en jongerenorganisatie aan de Plantage Parklaan 9 in Amsterdam. Beis Jisroeil telde ongeveer zevenhonderd leden. Sjoloum Aleichem was een bescheiden tijdschrift. In de jaren 1933/1936 verschenen er in het totaal zestien afleveringen met een omvang van zes tot tien pagina's per aflevering.(13) Blijkens taalgebruik en inhoud was het voornamelijk bestemd voor zes- tot tienjarigen.
Jetta was lid van de zeshoofdige redactie vanaf december 1933 tot juni 1935. Van haar hand zijn in Sjoloum Aleichem drie bijdragen verschenen: een overdenking – Wintermiddag – en twee verhaaltjes.(14) Zij beëindigde haar redactielidmaatschap rond het tijdstip van haar verloving.
Jetta verloofde zich met Hans van Gogh (Haarlem, 13 februari 1909 – Amstelveen, 2 maart 1962) op 1 juni 1935.(15) Op 16 juni 1937 trouwden zij.(16) Op 22 juni 1937 werd het echtpaar ingeschreven op het adres Stadhouderskade 70, 2e etage. Het pand bestaat nog; het is de helft van het tweelinghuis "Singelhoven".
In de oorlog verrichtte het echtpaar verzetswerk. "In november 1942 werden zij gearresteerd. Jetta werd na een paar dagen vrijgelaten, maar Hans werd via de gevangenis op de Amstelveenseweg naar [het concentratiekamp] Vught gestuurd, waar hij eind april 1943 werd vrijgelaten."(17 )
Voor Jetta werd op 18 november 1942 een uittreksel uit de Burgerlijke Stand afgegeven. De daarin vermelde gegevens zijn juist. Dat zij van joodsen bloede was, werd kenbaar gemaakt door de mededeling dat zij tot het "Nederlandsch Israelitisch kerkgenootschap" behoorde.(18) Waarom dat stuk juist op dat moment afgegeven werd, is niet te achterhalen.
Jetta dook na haar vrijlating onder in Drenthe. Daar werd zij verraden.(19) In april 1943 werd zij gearresteerd en naar Westerbork overgebracht. "Zij schreef nog een brief uit Westerbork."(20) Vanuit Westerbork werd zij naar Sobibor gedeporteerd. Daar werd zij op 21 mei 1943 vermoord.(21)
Jetta is 32 jaar geworden.
In de Gedenklaan van het kamp Sobibor is een gedenksteen voor haar geplaatst.
Het opschrift daarvan luidt:
Jetta Juliana van Gogh – Konijn
Amsterdam, 1 juli 1910 – Sobibor, 21 mei 1943
De taal doet haar nagedachtenis leven
o-o-o-o-o-o-o-o
In oktober 1930 werd Jetta eigenaar van het volgende boek:
A.A. van Rijnbach (ed.). //De kluchten van Gerbrand Adriaensz. Bredero. Met een inleiding, aantekeningen
en een woordenlijst// Amsterdam (H.J. Paris), 1926.22
Voorin schreef zij: Jetta J. Konijn Oct. '30
Haar bijdragen in Sjoloum Aleichem, de foto die hierboven is gereproduceerd en het boek met deze handtekening zijn de enige materiële sporen van haar leven die een persoonlijk karakter dragen. Daarnaast zijn alleen enkele gegevens in administraties overgebleven.
----------
NOTEN
1 Foto in het bezit van Bea L. Nerden, dochter van Jetta's zuster Betsy Augustina Konijn (november 2011)
2 Algemeen Handelsblad, 2 juli 1910, avond. De verwijzing naar deze vindplaats en naar volgende kranten-vindplaatsen werd gevonden via de website http://kranten.kb.nl
3 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Jetta Juliana Konijn
4 November 2011: mededeling Bea L. Nerden
5 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Moses Konijn, geboren 11 juli 1877
6 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Bloeme Booleman, geboren 15 april 1875;
www.joodsmonument.nl, s.v. Boele Konijn-Booleman: Begin april 1945 werden gevangenen uit het concentratiekamp Bergen-Belsen overgebracht naar het concentratiekamp Theresienstadt. Bloeme Konijn-Booleman is op het traject Finsterwalde-Torgau omgekomen. Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis. Opsporing Joodse personen, lijst van overledenen die in Tröbitz en omgeving ter aarde zijn besteld
7 Zij werd bij de Burgerlijke Stand ingeschreven als Betsij.
8 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Moses Konijn
9 Nieuwe Rotterdamsche Courant, 16 juni 1928, ochtend
10 Nieuwsblad v.h. Noorden, 15 maart 1932
11 November 2011: mededeling Bea L. Nerden
12 Verwijzing via http://kranten.kb.nl aangetroffen in Nieuw Israelietisch Weekblad, 22 december 1933
13 Een reeks van deze afleveringen bevindt zich bij de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam (UBM: Ros. V.V. 293).
14 Jg.1, afl.1; december 1933, p. 6: Wintermiddag; jg. 1, afl. 2; januari 1934, pp. 14-15: Van het kaboutertje en de regen; jg. 1, afl. 4,5 en 8; maart, mei, december 1934, pp. 29, 37, 67: Japie, die zooveel van het tooneel hield.
15 Algemeen Handelsblad, 3 juni 1935, avond
16 Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Jetta Juliana Konijn. Hans was bij de Burgerlijke Stand ingeschreven onder de naam "Henri van Gogh".
17 www.joodsmonument.nl, s.v. Jetta Juliana van Gogh-Konijn verwijst naar: C. van Lakerveld, "Gestolen, veranderd, vervalst. Vervalsen in Amsterdam in de Tweede Wereldoorlog", in: A. Strackee-Kater en M. van der Tweel (red.). Van hoofd en hart. Henk van der Tweel 1915-1997 (Amsterdam (Stichting Van hoofd en hart) 1999) 225-227. Mevrouw Van Lakerveld put haar mededelingen uit een ongepubliceerd interview dat zij heeft afgenomen.
N.B. "Henk van der Tweel" was de verzetsnaam van Louis Kleerekoper, die na de oorlog zijn verzetsnaam heeft behouden. In het verzet was hij gespecialiseerd in het maken van vervalsingen. Hij werd later hoogleraar in de Medische Fysica aan de Universiteit van Amsterdam.
Hans van Gogh was en bleef onder de naam "Bruine Hans" een vooraanstaand lid van het ondergrondse verzet in Amsterdam.
18 Fotokopie uit de nalatenschap van haar oom Abraham Konijn, in het bezit van Bea L. Nerden (november 2011)
19 November 2011: mededeling Bea L. Nerden
20 Van Lakerveld, t.a.p.
21 Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Jetta Juliana Konijn
22 Blijkens een aantekening achterin het boek werd het in 1947 voor fl. 3,- aan de volgende eigenaar verkocht door antiquaar Simon Emmering, Nieuwezijds Voorburgwal 304, Amsterdam.
