Jacob van Dal, het 1e kind van Isaac van Dal en Bloeme de Hond, werd kleermaker na zeven klassen Lager Onderwijs. Hij had tevens een diploma van de Nijverheidsschool. Op 21 april 1936 werd hij ongeschikt bevonden voor militaire dienst. Voor zover bekend heeft Jacob geen gezin gehad, voordat hij op 7 juli 1942 in Kamp Amersfoort terecht kwam. Hij is op 26 augustus 1942 naar Mauthausen getransporteerd en kwam daar op 29 augustus 1942 aan. Hij is op 1 oktober 1942 in Mauthausen omgekomen.
Vreemd is dat er tegenstrijdigheden rondom zijn overlijden zijn genoteerd. Op zijn kaart in de cartotheek van de Joodsche Raad is aangegeven dat hij door een “Lungenentzündung” is overleden. Op een “Todesmeldung” van de Blokoudste van Blok 5 in kamp Mauthausen, gevonden in de Arolsen archieven, is beschreven dat Jacob om 14.00 uur “auf der Flucht erschossen” was. Omdat deze laatste term vaker gebruikt werd voor gevangenen die vanuit Mauthausen in Schloss Hartheim terecht kwamen, is dit nader onderzocht.
Schloss Hartheim, een kasteel in de buurt van Linz in Oostenrijk, was in eerste instantie een experimenteel onderdeel van de moordmachine van het naziregime; op basis van de experimenten werd de methode verder geperfectioneerd.
In de periode van mei 1940 tot september 1941 werden er onder meer geesteszieken, gehandicapten en ouderen in gaskamers vermoord met behulp van koolmonoxide. Onder het mom van ‘desinfectie’ in het “T4-programma” werden er zo meer dan 18.000 slachtoffers gemaakt. Daarbij werden nauwkeurige statistieken bijgehouden over onder meer het verloop van het overlijdensproces en over hoeveel voedsel er met de omgekomen mensen (met een beperkte levensverwachting tot 10 jaar) voor het Rijk was uitgespaard.
Na afronding van deze eerste fase werd “Sonderbehandlung 14f13” in Schloss Hartheim gestart. Voor dit programma werden ook dwangarbeiders, die niet meer in staat waren om te werken, uit Mauthausen en Gusen opgehaald. Een groep dokters vormden de selectiecommissie, die de gevangenen, die ziek of zwak waren, soms allermeelevendst overhaalde om met hen mee te komen naar een plaats waar zij konden ‘bijkomen’. Ze werden vervolgens vanuit Mauthausen en Gusen in een bus naar het kasteel vervoerd. In juli 1941 werden de eerste concentratiekampgevangenen in Hartheim vermoord. Een deel van deze gevangenen waren oorspronkelijk afkomstig uit Nederland: zij behoorden tot de groep van bijna 400 Joodse mannen die tijdens de razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam waren opgepakt. Tot december 1944 was Hartheim op deze wijze in bedrijf. De selectie door artsen werd op een gegeven moment gestopt, omdat het hogere doel was om ruimte in Mauthausen te creëren. Een zogenaamd zorgvuldige selectie werd vervangen door zoveel mogelijk aanvoer. Het maakte Hartheim tot één van de meest effectieve moordplaatsen van de nazi’s.
In het archief van het NIOD zijn lijsten gevonden, waarop de namen voorkomen van Joodse Nederlanders die waarschijnlijk in Schloss Hartheim zijn omgekomen. De lijsten zijn niet voor 100% betrouwbaar, maar Jacob van Dal staat, zoals vermoed, op deze lijsten. Jacob is 25 jaar geworden. Hij is in Gedenkboek 9 van de Oorlogsgravenstichting opgenomen.
Gebaseerd op de indexen van het stadsarchief van Amsterdam en informatie van het NIOD (Hartheim-lijst), de Arolsen Archives en Oorlogslevens.nl.