Mozes Stouwer werd op 4-9-1942 vanuit Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz. Op 5-9 stopte de trein in Cosel (het huidige Poolse Koźle) waar 200 mannen tussen de 15 en 55 jaar, inclusief Mozes, voor dwangarbeid in de kampen van de Organisation Schmelt werden geselecteerd. Na de selectie in Cosel ging Mozes achtereenvolgens naar de kampen Sankt Annaberg (5-9), Anhalt (13-9), Fürstengrube (15-11) en Gräditz in Neder-Silezië (8-4-1943).
Deze gegevens komen uit een verklaring van Maurits Schenkman, die de hele kamptijd tot en met Gräditz bij Mozes in de buurt was. Het is niet bekend of Mozes in Gräditz is omgekomen of vanuit hier is afgevoerd met een ziekentransport naar een ander kamp. Restanten van het kamp Gräditz zijn vandaag de dag nog zichtbaar, bij het massagraf van de Joodse gevangenen is een monument geplaatst.
Informatie aangeleverd door Herman van Rens (Ha-NRK 2050 inv.nr. 745).
Cosel selectie (Organisation Schmelt)
Tussen 28 augustus en 8 december 1942 stopten achttien treinen uit Westerbork in het plaatsje Cosel (Tegenwoordig het Poolse Koźle), op zo'n 80 kilometer afstand ten westen van Auschwitz. In deze treinen zaten 16.371 joden waaruit de Organisation Schmelt ongeveer 3400 mannen en jongens tussen de 15-55 jaar voor dwangarbeid selecteerde. De Organisation Schmelt exploiteerde in Opper- en Neder-Silezië rond de 200 arbeiderskampen. De geselecteerde dwangarbeiders werden als slaven van het ene naar het andere werkkamp versleept.
Van de 3400 Nederlandse mannen en jongens die werden geselecteerd overleefden 185 de 'Schmeltkampen', dit is minder dan 6 procent. Het totale aantal Nederlandse slachtoffers uit de Cosel selecties is groter dan het aantal dat deportatie naar kampen als Bergen-Belsen, Theresienstadt en Mauthausen niet overleefde. Alle Cosel slachtoffers ondergingen uitbuiting en honger, het merendeel van hen stierf door ziekte en uitputting, werd vermoord in de kampen of uiteindelijk vergast in Auschwitz-Birkenau. In totaal zijn rond de 50.000 Joodse mannen omgekomen in de 'Schmeltkampen', dit waren voornamelijk Poolse joden, maar ook Franse en Belgische slachtoffers.
De selecties in Cosel en het lot van de Nederlandse Joden in de 'Schmeltkampen' zijn binnen het Nederlandse collectieve Holocaust geheugen onderbelicht gebleven.
(Bron: Tussenstation Cosel - Joodse mannen uit West-Europa naar dwangarbeiderskampen in Silezië, 1942-1945, Herman van Rens & Annelies Wilms, 2020)
