MAX Meiler (1893-1945)

 -handelaar in electro-technische apparatuur

-verbindingsman, koerier en helper van joodse en andere onderduikers

Max Meiler wordt op 12 juni 1893 in Nijmegen geboren. Hij is de zoon van Mozes Philippus Meiler (1855-1941, Amsterdam) en Helene Salomon (1868-1942, Amsterdam). Hij heeft twee broers, Alfred en Paul.

Max Meiler trouwt in 1926 in Amsterdam met Jacoba Nelie Johanna Kabos. Het echtpaar krijgt geen kinderen en in 1936 wordt hun huwelijk door echtscheiding ontbonden. 

Max Meiler is van joodse afkomst, maar staat ingeschreven als Nederlands Hervormd. Zijn naam komt niet voor in de cartotheek van de Joodse Raad. Net als zijn beide broers is Meiler handelaar in electro-technische apparatuur. Eind november 1938 verhuist hij van Amsterdam naar Arcen bij Venlo, waar hij in het zomerhuis van zijn broer Alfred gaat wonen en in de Venlose zaak van Alfred gaat werken. De broers zouden betrokken zijn bij hulp aan joodse Duitsers die na de Reichskristallnacht naar Nederland vluchten. Na een klein jaar gaat Max Meiler terug naar Amsterdam, waar bij vanaf begin september 1939 op het adres Keizersgracht 178 hs in Amsterdam gaat wonen.

 De drie broers Meiler reageren verschillend op de Duitse bezetting van Nederland. Alfred Meiler blijkt later al vanaf vóór de Tweede Wereldoorlog actief te zijn geweest als Wehrmacht-spion voor de nazi’s. Hij verdwijnt uit Nederland voor atoomspionage in de VS. Paul Meiler neemt als gemengd gehuwde man het zekere voor het onzekere en duikt onder. Max Meiler gaat zich al vroeg toeleggen op illegaal werk, als koerier, verbindingsman en helper van onderduikers.

Voor zijn onderduikershulp wordt hij op zijn beurt geholpen door zijn buren. Op zeker moment hoort Max Meiler dat in het bankgebouw grenzend aan zijn woning, het kantoor Astoria van de Eerste Hollandse Levensverzekeringsmaatschappij, ‘s avonds laat het Wilhelmus wordt gezongen. Dit overtuigt hem ervan dat het in Astoria inwonende gezin van de conciërge te vertrouwen is. De volgende dag meldt hij zich bij dat gezin met de vraag of zij willen helpen met het zo nu en dan laten overnachten van joodse jongens en andere onderduikers die hij vanuit Noord-Holland benoorden het IJ helpt te ontkomen naar Limburg via de LO Venlo. Ook helpt hij joodse Limburgers in Amsterdam.

 Max Meiler werkt niet als eenling. Zijn belang als illegale werker, en het vertrouwen dat men in hem stelt, blijkt uit zijn relaties met verschillende verzetsorganisaties. Hij opereert namelijk als verbindingsman voor Henk Euwe van de Groep 2000 en als koerier voor Jo Pellicaan, behorend tot de kerngroep van Vrij Nederland. Voor deze organisaties bezoekt ‘A.W. van Kempen’ – ‘Oom Willem’ – eens per week of twee weken Venlo. Voor de Groep 2000 en Vrij Nederland brengt hij alleen daar al {bij K.P.M.Ex, districtshoofd van LO Venlo) pakken Vrij Nederlands, circa 18.000 foto’s van het Koninklijk Huis (de verkoop van die foto’s was een inkomstenbron voor het verzet), valse persoonsbewijzen, het signalementenblad, het Fahndungsnachweiss en dus ook (joodse) onderduikers. Zulke activiteiten beperkt hij niet tot Limburg. Zijn ‘rayon’ strekt zich ook uit tot de Randstad en het Gooi.

Max Meiler is een gezien persoon bij zijn illegale relaties: ‘zeer sympathiek, rustig en koelbloedig.’

 Helaas loopt het verkeerd. Op 17 mei 1944 loopt Max Meiler bij een routinecontrole in de trein tussen Utrecht naar Rotterdam tegen de lamp. Hij wordt gearresteerd en komt via het ‘Oranje Hotel’ in Scheveningen en Kamp Vught terecht in het KZ Sachsenhausen (aankomst aldaar op 8 september 1944). In eerste instantie (ook nog in Vught) weten de Duitsers niet dat van Kempen niet zijn echte naam is en dat hij Joods is; daar komt men pas later achter. In het najaar van 1944 treft een voormalige illegale relatie uit Amsterdam hem als dwangarbeider voor de Heinkel-fabrieken bij Berlijn. Max Meiler moet er houtskool branden. Op 16 oktober 1944 wordt hij binnengebracht in KZ Neuengamme (kampnummer: 58704). Daar overlijdt hij op 12 maart 1945, op 51-jarige leeftijd.

 Max Meiler is vermeld in ‘Het Grote Gebod’, het gedenkboek van het verzet in LO en LKP, op blz. 335.

Gerrit van der Vorst (Venlo, 1946), auteur van publicaties over Venlo en de Tweede Wereldoorlog, waaronder publicaties over Alfred en Max Meiler.

 Afkomstig uit het boek "Jacoba van Tongeren en de onbekende verzetshelden van Groep  2000 (1940-1945), geschreven door Paul van Tongeren.

Aspekt, zevende druk 2022,ISBN 9789461534835.