De jongste zoon
Isaac Groenewoudt werd op 20 november 1921 geboren in de Foeliedwarsstraat (nr. 31) in Amsterdam. Hij werd vernoemd naar de broer van zijn vader. Hij was de jongste zoon van Andries Mozes Groenewoudt en Rebecca Groenewoudt-Roet.
Behalve acten van geboorte en overlijden bevat het Stadsarchief van Amsterdam geen documenten over Isaac. In het bijzonder ontbreekt bijvoorbeeld een inschrijving in het militieregister. Isaac werd pas tegen het eind van 1939 18 jaar en is kennelijk niet meer opgeroepen en gekeurd voor militaire dienst. Daardoor weten we niet of hij bijvoorbeeld een beroepsopleiding heeft gevolgd.
Zijn acte van overlijden in het Stadsarchief van Amsterdam vermeldt wel een beroep. Hij werkte als "regenjasplakker". Daarmee landen we midden in de tragedie waardoor Isaac werd verzwolgen.
Hollandia-Kattenburg Tragedie
De Hollandia-Kattenburg tragedie is beschreven op een eigen herdenkingspagina op Joods Monument. We concentreren ons hier op wat we weten over hoe dit drama Isaac Groenewoudt trof.
Isaac Groenewoudt was vanaf 16 december 1940 werkzaam bij de textielfabriek Hollandia-Kattenburg in Amsterdam.
Hollandia-Kattenburg produceerde onder andere gummi jassen; regenjassen. In bezettingstijd ging Hollandia produceren voor de Duitse Wehrmacht. De Joodse medewerkers van het bedrijf, en hun families, kregen in ruil daarvoor een zogenaamde sperr: (voorlopige) vrijstelling van deportatie.
Eén en ander -- het werken van Isaac bij Hollandia voor de Wehrmacht en de sperr -- is vermeld op een archiefkaart van de Joodse Raad, die op naam van zijn vader staat; zie ook 'bronnen & details', onderaan deze pagina.
Catastrofe
Vanaf 17 oktober 1942 ontrolde zich een catastrofe in de loop waarvan de Joodse medewerkers van Hollandia-Kattenburg werden beschuldigd van lidmaatschap van sabotage-groepen. Op woensdag 11 november 1942, omstreeks 16.30 uur, deed de Sicherheitspolizei een inval in de Hollandia-fabrieken onder leiding van Willy Lages. Alle uitgangen werden afgezet en de joodse medewerkers van het bedrijf werden ‘s avonds weggevoerd. 130 joodse medewerkers werden beschuldigd van lidmaatschap van sabotage groepen en voor verhoor overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen. De overige joodse werknemers, en hun families, werden afgevoerd naar kamp Westerbork. In Scheveningen werden de arrestanten gedwongen tot een bekentenis.
Boek der Tranen
Van al de werknemers die op 11 november werden weggevoerd, maar ook van de werknemers die al eerder op transport waren gesteld, is in het 'Boek der tranen' een foto opgenomen (zie ook: bronnen, onderaan deze pagina).
Deze foto van Isaac Groenewoudt is de enige bekende foto van een lid van het gezin van Rebecca Groenewoudt-Roet.
Scheveningen
Op een index kaart van de Joodse Raad, op naam van Isaac Groenewoudt, staat handgeschreven: '"Kattenburg" van Scheveningen n. W'bk'. Oftewel: 'Kattenburg, van Scheveningen naar Westerbork'. Hier is aangegeven dat Isaac betrokken was bij een zaak aangeduid als "Kattenburg" en dat hij in in dat verband in "Scheveningen" is geweest.
Op de website van Nationaal Monument Oranjehotel - Oranjehotel was de bijnaam van de gevangenis in Scheveningen - heeft Isaac Groenewoudt een eigen herdenkingspagina . Volgens deze was hij van 12 tot 26 november in de gevangenis in Scheveningen. Dit bevestigt dat Isaac op 11 november één van de 130 werknemers van Hollandia-Kattenburg was die van sabotage werden beschuldigd.
Kamp Westerbork
Volgens de website van kamp Westerbork is Isaac geassocieerd met inkomende transportlijsten van Kamp Westerbork, op de data 14 september, 23 september en 2 oktober 1942. Ook Isaac's moeder Rebecca en zijn vader Andries komen voor op transportlijsten met deze data. Het is bij het schrijven van deze korte biografie nog onduidelijk wat deze transporten precies inhielden.
Op de index kaart van de Joodse Raad is rechtsboven de datum '26 november 1942' genoteerd; op die datum kwam Isaac in kamp Westerbork aan. Omdat hij uit de gevangenis van Scheveningen kwam verbleef hij in Westerbork vermoedelijk in een van de met prikkeldraad omheinde noordelijke strafbarakken 65 t/m 73. De speciale strafbarak nr. 66 werd niet eerder dan in december 1942 in gebruik genomen, kort na Isaac's vertrek uit Westerbork.
Auschwitz
Op 30 november, met het eerste transport dat vertrok na zijn aankomst, werd Isaac Groenewoudt op transport gesteld, vanuit Westerbork naar Auschwitz.
Zijn vader Andries was zes weken daarvoor in Auschwitz omgebracht.
Isaac overleed volgens registratielijsten in Auschwitz op 28 februari 1943. Dat dit precies de laatste dag van die maand zou zijn geweest laat de mogelijkheid open dat dit een administratieve datum is, en niet met zekerheid de feitelijke datum van zijn overlijden. Met andere woorden: het is heel wel mogelijk dat medewerkers van het Rode Kruis na de oorlog niet méér hebben kunnen vaststellen dan dat Isaac op 28 februari 1943 niet meer in leven was. Dat betekent dat hij niet direct na aankomst is omgebracht en dat hij binnen krap drie maanden na aankomst in het concentratiekamp is omgekomen.
Isaac Groenewoudt bereikte een leeftijd van 21 jaar.
---
Met dank aan de Redactie van Joods Monument voor het aangeven van de connectie met het Boek der tranen en zo met de Hollandia-Kattenburg tragedie.
Bronnen & details:
Archiefkaart Stadsarchief Amsterdam: datum en plaats van overlijden; ongehuwd; beroep: "zonder, regenjasplakker":
https://archief.amsterdam/indexen/deeds/98533401-4eb6-56a3-e053-b784100ade19
Foto uit 'Boek der tranen', gedenkboek van Hollandia Kattenburg: Groenewoudt, J:
https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-foto/F900564
Onder de foto staat eerst de geboortedatum, dan de datum van indiensttreding.
Transport gegeven kamp Westerbork:
https://collecties.kampwesterbork.nl
Joods Historisch Museum, Documentenverzameling, inv.nr B1376, 'Boek der tranen'.
Zie ook: https://herdenking-hollandiakattenburg.nl/boek-der-tranen/
Arolsen Archives: fragment lijst van concentratiekamp slachtoffers; op dit fragment komen behalve Isaac ook zijn broers voor: Joseph, Mozes Andries en Salomon:
https://collections.arolsen-archives.org/en/document/5149194
Kaart Joodse Raad op naam van Isaac Groenewoudt:
Hier op staat '"Kattenburg" van Scheveningen n. W'bk', ofwel: 'van Scheveningen naar Westerbork':
https://collections.arolsen-archives.org/en/document/130297759
Kaart Joodse Raad, van vader Andries M. Groenewoudt, waarop een sperr vermeldt is, met als grond Isaac's werkzaamheden bij Hollandia:
https://collections.arolsen-archives.org/en/document/130297750
Details over de tragedie bij Hollandia-Kattenburg, inclusief sleutel data. De hele zaak kwam niet voor 17 oktober 1942 in beeld:
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/750/hollandia-kattenburg
Website: herdenking Hollandia-Kattenburg.
Hier staat dat Isaac vanaf 16 december 1940 in dienst was bij Hollandia-Kattenburg, als plakker:
https://herdenking-hollandiakattenburg.nl/boek-der-tranen/
Website van het Nationaal Monument Oranjehotel, i.e. de gevangenis in Scheveningen:
https://digitaalmonument.oranjehotel.org/nl/person/1733403630/isaac-groenewoudt/
Over de strafbarakken van kamp Westerbork:
https://collecties.kampwesterbork.nl/entiteit/strafbarakken%20kamp%20westerbork