Hans Vaz Dias (Amsterdam, 3-1-1939 – 2012)1
De kleine Hans bracht zijn onderduiktijd door op twee verschillende adressen in Zaandam. Daar maakte hij ook de bevrijding mee.
Bussum
Tot het moment dat ze gedwongen werden om naar Amsterdam te verhuizen, in het voorjaar van 1942, woonde de familie Vaz Dias op de Huizerweg 48 in Bussum. Hans was het enige kind van Jacob Vaz Dias (Amsterdam, 28-12-1907) en Celina Sophia Vaz Dias-Muller (Amsterdam, 5-1-1902). Het gezin kwam, samen met Celina’s zuster Margaretha Bertha (Amsterdam, 27-9-1906) in 1942 terecht aan de Tugelaweg 46 huis. In die straat woonden op dat moment als gevolg van de Duitse afzonderingspolitiek vrijwel alleen joden.
Woningkaart
In september 1942, anderhalve maand nadat haar familieleden er kwamen wonen, trok Jacobs moeder, de weduwe Sara Vaz Dias, in op de Tugelaweg 46. Na twee weken verhuisde ze weer terug naar haar eigen woning, aan de Pretoriusstraat 68-1. Als vertrekdatum voor Jacob en Margaretha wordt op de Amsterdamse woningkaart van de familie Vaz Dias 21 december 1942 vermeld. Hun nieuwe adres: ‘Dld.’ Celina en Hans staan er niet op vermeld.
Onderduik
Hans was op het moment dat zijn ouders werden weggevoerd al ondergebracht op een schuilplaats. Hij belandde in Zaandam, onwetend dat zijn moeder en tante werden afgevoerd naar Auschwitz. Daar werden ze respectievelijk op 15-12-1942 en 26-1-1943 vergast. Zijn vader overleefde de oorlog, maar onbekend is hoe. Zijn twee zusters, zijn broer en zijn moeder overleefden de oorlog niet
Hans verbleef korte tijd in de Golofkinstraat, maar omdat aan de overkant de NSB’er P. Hartkamp woonde, moest hij daar weer weg Hij werd in een koffer naar zijn tweede onderduikplek gebracht, de Prinsenstraat 149. Daar woonden Jacob Bönker (Zaandam, 20-2-1882 – Zaandam, 4-12-1979) en zijn echtgenote Jansje Bönker-van Zaane (Zaandam, 16-9-1881 – Zaandam, 6-2-1968).
Bevrijding
Hans bleef tot het einde van de oorlog bij het echtpaar Bönker. Hij kwam al die tijd weinig buiten en kon niet naar school. Na de bevrijding kwam zijn vader hem ophalen. Voor Hans was de man een vreemde en hij verzette zich hevig toen hij weg moest bij de Bönkers. Op 20 augustus 1947 trad textielhandelaar Jacob Vaz Dias in Bussum in het huwelijk met Bep Markx (Amsterdam, 21-8-1909), die dus zijn stiefmoeder werd.
Contact
Hans bleef op onregelmatige basis contact houden met zijn oorlogspleegouders. Als hij langskwam nam hij altijd wat kadootjes voor hen mee. De familie Vaz Dias plantte als blijk van erkentelijkheid een boom in Israël op naam van Jacob Bönker. Hans was een aantal jaren biochemicus en belandde daarna in de handel. Hij onderhield geen contact meer met de weinige resterende familieleden en ook niet met de joodse gemeenschap. In oktober 2012 werd bij toeval ontdekt dat hij al geruime tijd overleden was.
1Informatie van Rob Gast uit Arnhem (11-3-2013); levie-kanes.com ; Geheugen van Oost ; Lotty ; Uw stamboom
Bron: Joodsmonument Zaanstreek (en meer concreet: pagina van Hans Vaz Dias )
Geplaats met toestemming van Erik Schaap