Zo loopt het....

Erna de Levie, door Ali Blaauw-Geitz

Door: Henriette van Dijk

Op 4 mei 2017 vertelde Ali Blaauw-Geitz te Westerbork over haar herinneringen aan Erna de Levie. Erna was het buurmeisje van mijn grootouders Van Dijk. Haar vader was slager. De winkel was voor in het huis. Schuin tegenover opa Van Dijk woonde Hillebrand de Bruin, eigenaar van kruidenierswinkel VéGé aan de Garst 24 te Winschoten. De Bruin had een onderduikplaats getimmerd achter de schoorsteen en nodigde de familie De Levie uit om hier onder te duiken. Echter, ze durfden het niet aan. Ze dachten dat het allemaal zo'n vaart niet zou lopen. Immers, ze zouden toch alleen te werk gesteld worden en de oorlog zou niet lang duren?
De Bruin had meerdere onderduikruimtes in zijn huis gemaakt waar hij zelf ook vaak moest onderduiken. Hij was al vrij vroeg actief in het verzet, onder anderen voor het Nationaal Steun Fonds en de hulp aan onderduikers. Zijn broer Ruurd nam op een gegeven moment het werk over maar werd in Delfzijl gepakt omdat ze Hillebrand niet konden vinden. Op 8 september 1944 werd Ruurd doodgeschoten en zijn lichaam in het Krewerderkanaal gegooid. Toen ik hoorde dat Ali het verhaal vertelde van Erna de Levie, kwam dit van De Bruin weer bij mij boven. Erna kreeg les van Davied Bamberg die de oorlog overleefde. Mijn vader kreeg ook les van Bamberg. Hij stond voor de klas vaak op zijn viool te spelen.
Henriëtte J. van Dijk
Met dank aan Gerrit Blaauw voor de foto's

Het is hartje zomer 1942.
Op de Sint Vitusholtschool Winschoten
was de zomervakantie onder handbereik. Als kind van elf jaar werd je niet dagelijks geconfronteerd met een oorlog.
Als kind van elf jaar speelde je buiten. Tot acht uur in de avond. Daarna werd het stil op straat. Mijn moeder speelde altijd buiten. Wat was er anders te doen?
Ze ging samen met haar vriendin Tiny Vos 'aan de flotter' .
Ali woonde bij het spoor aan de Burgemeester Engelkenslaan.
Ze werden groot tijdens een bezetting, maar Ali en Tiny speelden buiten. Ali en Tiny hadden mazzel.

Meestal op dinsdag was Ali af en toe bij het spoor te vinden.
Dan passeerde de 'trein'. Het was juli 1942. De eerste 'Jodentrein' vertrok vanuit Westerbork langs Winschoten naar Auschwitz. Het was echter geen witz. Het was bittere ernst.
Meisjes van elf jaar speelden op straat. Niemand, en met name een meisje van elf, wist wat de dinsdagreizigers zouden gaan meemaken.
De trein stopte voor het rode sein achter Ali haar huis.
Briefjes werden naar buiten gegooid en dwarrelden als een vlinder door de lucht, totdat de papiertjes de grond raakten.
De kinderen bij het spoor speelden. Speelden bij de trein.
Meisjes van elf..

Klasgenootje Erna de Levie speelde ook buiten. Meisjes van elf spelen op straat. Het is hartje zomer 1942. Net als Ali en Tiny moest Erna ook om acht uur in de avond thuis zijn.

Op een dag verscheen Erna niet op school. Daar werd verder niet over gepraat. Elk kind, ook een meisje van elf jaar, is weleens één of meerdere dagen ziek. Erna was gewoon niet op school.

Na schooltijd speelden meisjes van elf op straat en de kinderen bij het spoor speelden ook bij het spoor. Ook op dinsdag.

In één dinsdagtrein zaten 'andere mensen'. Interessante mensen. Mannen met baarden, hoeden of keppel. Gezinnen met koffers. Die mensen gingen samen op reis en gooiden papiertjes uit de trein. De briefjes dwarrelden als een vlinder door de lucht.

Ali en Tiny zijn bijna 80 jaar bevriend geweest. Hun vriendschap startte in 1938. Tiny overleed in januari 2016.
Bijna 80 jaar 'vrienden voor het leven'....

In de zomer van 2015 zaten Ali en Tiny buiten. Gezonde meisjes van over de tachtig zitten buiten. Wat moet je anders als meisje van over de tachtig.
Erna was er niet bij.

Het was 1942.
Erna van elf verscheen niet op school.
Erna verscheen nooit meer op school.
Erna was verhuisd. Erna woonde nu in Westerbork. In een barak.
Het meisje van elf woonde slechts kort in Westerbork. Ze ging op reis. Ze reisde per spoor. Ze had mazzel, want Erna kwam per trein door haar geboortestadje. De spelende kinderen bij het spoor hebben haar misschien nog gedag gezegd.

In juli 1942 vertrok de trein voor het eerst uit Westerbork. Eindbestemming: Auschwitz.
Erna kwam niet meer op school. Erna speelde nooit meer op straat. Erna zag haar Sodom vanuit het raampje* in de trein. Misschien zwaaide ze nog.
Wuivend naar haar klasgenootjes bij het spoor. Daarna hield haar mazzel op.

Vandaag is het 4 mei 2017.
Wij maken ons druk om negerzoenen, zwarte pieten, zakkenvullers en gasmaffia. Wij voeren verhitte discussies over de komst van oorlogsvluchtelingen. Wij zijn voor of tegen 'andere mensen'. De vreemden uit den vreemde.

Het was hartje zomer 1942.
Het is 75 jaar later.
Ali, Tiny en Erna waren klasgenoten voor het leven.
De afgelopen 14 dagen heeft Ali aan zo'n 600 kinderen haar verhaal verteld. Erna de Levie heeft bij deze kinderen haar leven terug gekregen. Er werd over Erna gepraat. Erna uit Sodom. Erna bestaat.
Bezoek haar maar eens een keer. Haar naam staat op het Joods Monument aan de Venne. Denkdan aan dat meisje van elf. Denk aan Erna, dat meisje met die mooie vlechtjes in haar haar.
https://www.joodsmonument.nl/en/page/120357/erna-de-levie

*) De zgn. 'Jodentreinen' waren veewagons.
Het eerste jaar (1942) waren deze treinen naar het Oosten nog normale personentreinen.

Foto: 1939. Sint Vitusholtschool Winschoten.
Erna de Levie heeft een gezicht.
Drie jaar later werd ze vermoord.
Kijk nou eens naar die foto.
Wat een mooie mensen allemaal.
Stuk voor stuk paradijsvogels.
Sta vandaag om 20.00 uur gerust even stil.

Erna de Levie: Ze leefde als meisje van elf. Ze werd geconfronteerd met een oorlog en met zieke geesten.
24 augustus 1931 - 23 november 1942
Erna woonde aan de Garst 73 te Winschoten. Vlak bij het spoor.
Een meisje van elf...
Mazzel en Broge!