Willy Swart (Amsterdam, 8-9-1916 - Auschwitz, 3-9-1943)¹

Willy Swart zat ondergedoken bij de familie Kordes in Wormerveer. Tijdens een razzia in augustus 1943 werd ze gearresteerd en korte tijd later vermoord in Auschwitz. Willy woonde tussen 3 februari 1937 en 21 mei 1942 in Zeist. Ze was verpleegster in de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder.

Verpleegster

Willy was de dochter van Mozes Swart en Esther Jacobs. Ze volgde als jong volwassene een opleiding als onderwijzeres, maar vond daarin geen baan. Ze ging daarom werken als psychiatrisch verpleegkundige. Op 3 september 1937 werd zij vanuit Amsterdam uitgeschreven naar Zeist, waar ze bij de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder werkte.

Razzia

Uit dagblad De Zaanlander van 29 maart 1947: "Enkele maanden na de verplichte inlevering van radio-ontvangsttoestellen werd in een klein gedeelte van onze gemeente [Wormerveer] door de 'Grüne' een razzia georganiseerd, die uitgeoefend op een 100-tal woningen de respectabele oogst opleverde van niet minder dan 28 toestellen en... 2 Jodinnetjes. Over de volgzaamheid van de Zaankanters gesproken... De beide Jodinnetjes -de 26-jarige verpleegster Liesje Cohen* en de 29-jarige leerling-verpleegster Emmy Meyer- hadden als zoovelen van hun lotgenoten onderdak gevonden in onze gemeente en het noodlottig toeval dat de woning van den heer Kordes, waar zij verblijf hielden, als eerste uitverkoren werd voor huiszoeking was oorzaak, dat beide meisjes meegevoerd werden." Kantoorbediende Cornelius Johannes Kordes (Amsterdam, 1-7-1913) woonde met zijn vrouw Geertruida Bakker (Zaandijk, 18-4-1914) aan de Oost-Indischekade 25.

Schuilnaam

'Emmy Meyer' was een schuilnaam. In werkelijkheid ging het om de met een vals persoonsbewijs getooide Willy Swart, die niet 29 maar 26 jaar oud was. De joodse personeelsleden van de Willem Arntsz Hoeve werden in 1942 gedwongen om naar Amsterdam te verhuizen. Willy en haar collega Liesje doken onder bij de familie Kordes. Ze waren daar nog maar kort, toen er een controle op het bezit van radiotoestellen plaatsvond. Lies moest haar persoonsbewijs laten zien. Willy, die een vervalst exemplaar had, werd toen ook verdacht. Heintje (Henny) Cohen, de zus van Lies, was op dat moment met haar moeder ondergedoken in de Delistraat in Wormerveer en kon vanuit haar schuiladres zien hoe de twee jonge vrouwen werden afgevoerd.

Briefkaart

Na hun aanhouding kwamen Lies en Willy gezamenlijk aan in Westerbork, waar ze in de strafbarak belandden. Voor die tijd slaagde Willy er nog in om vanuit Amsterdam een briefkaart naar haar schoonzuster Jo Swart-Vorwerk in Soest te sturen. De datum op het poststempel was 13 augustus 1943. "Lieve Jo, Het is zover. Te laat. Misschien is er een uitweg. Meld Moeder. Zeg dat ik sterk zal zijn en hoop op een spoedig weerzien. De reis naar het onbekende neemt straks een aanvang. Kusjes voor allemaal, Wil."

Jodentransport

"Beide gearresteerde meisjes zijn na een kort verblijf in de Hollandsche Schouwburg te Amsterdam -die geheel tot Jodenverblijf was ingericht- op speciaal Jodentransport naar Hannover gesteld waar zij als verpleegsters in één der ziekenhuizen moesten werken. Of zij ooit Nederland hebben weergezien?", aldus De Zaanlander. Evenals Elisabeth Cohen stierf Willy Swart in Auschwitz, op 3 september 1943. Het is dus onwaarschijnlijk dat ze nog in Hannover te werk is gesteld. Voordat ze naar Auschwitz werd vervoerd, zat ze samen met haar mede-onderduikster vast in de strafbarak van Westerbork. Willy's moeder en haar broer Herman overleefden de oorlog, haar vader stierf op 19 oktober 1942 in Auschwitz.

Emma Meijer

Op www.joodsmonument.nl komt ook de naam Emma Meijer voor (Oldenzaal, 10-11-1943), met dezelfde overlijdensplaats en -datum als Willy en Liesje. Zij was in 1942 kantoorbediende en geen leerling-verpleegster. Toen zij werd vermoord was zij 28 jaar oud.

¹ De Zaanlander, 29-3-1947; Gezinskaart Wormerveer; www.joodsmonument.nl; Informatie van Henk Krigee uit Zaandam (27-8-2009) en H. Swart uit Tilburg (2008); www.4en5mei.nl

Laatste bewerkingsdatum: 2012-08-15