Biografie

Over Margaretha Cohen, haar man Levie Velleman en hun kinderen Margarita, Marianna, Willem en Eliseba Velleman.

Margaretha Cohen was het oudste kind van  het echtpaar Hartog Cohen uit Leeuwarden en Marianne Sitters uit Gorinchem. Zij werd op 18 Februari 1901 in Leiden geboren en trouwde daar op 5 Juni 1923 met de 30-jarige in Leeuwarden geboren handelsreiziger Levie Velleman, een zoon van Willem Velleman en Grietje de Jong.

Levie Velleman kwam uit Leeuwarden, waar hij geboren was op 15 September 1892. Hij arriveerde in Rotterdam op 30 April 1923 en woonde toen in de Allard Piersonstraat 22a. Na zijn huwelijk met Margaretha Cohen op 5 Juni 1923, werd ook zij in Rotterdam ingeschreven per 11 Juni 1923. Tot 30 Augustus woonden zij beiden in de Allard Piersonstraat 22a maar verhuisden toen naar huisnummer 21d. Op 6 Maart 1925 naar huisnummer 21a.  Hun vier kinderen, t.w. Margarita Henriette, Marianna Rosa, Willem Hartog en Eliseba Esther zijn daar in Rotterdam geboren.

Vermoedelijk, als gevolg van het bombardement op Rotterdam in Mei 1940, is het gezin Velleman op 16 September 1940 verhuisd naar Amersfoort, waar zij een woning hebben betrokken in de Van Lenneplaan 10.  Op 13 Augustus 1942 ontvingen alle leden van het gezin Velleman daar een oproep voor de z.g. werkverruiming in Duitsland (Arbeitseinsatz). Mogelijk zijn kort daarna de twee oudste dochters toen ondergebracht bij oom en tante Italie in het Centraal Israëlitisch Wees- en Doorgangshuis, wat sinds 18 Juni 1929 gevestigd was in de Roodenburgstraat 1a in Leiden en waar 58 kinderen konden worden opgevangen. Dat was een landelijk weeshuis voor Joodse kinderen van twee tot achttien jaar, en niet uitsluitend bestemd voor weeskinderen, er zaten ook kinderen van wie de ouder(s) tijdelijk niet voor het kind kon(den) zorgen. Het weeshuis werd gerund door directeur Nathan Italie, die met de zus van Margaretha Cohen, Elisabeth Cohen gehuwd was.

Begin October 1942 werden er door de Duitsers grootscheepse razzia’s georganiseerd, waarbij vele Joodse Nederlanders werden gearresteerd en afgevoerd werden naar Westerbork. Dit overkwam ook het gezin van Levie Velleman; hijzelf, zijn vrouw Margaretha en zijn twee jongste kinderen Willem en Eliseba werden naar Westerbork weggevoerd waar zij tussen 3 en 5 October binnengebracht werden. Zij verbleven daar tot 30 October 1942 en werden toen op transport gesteld naar Auschwitz.

Het transport van 30 October met in totaal 659 personen was een z.g. Kozel transport, wat inhield dat bij een tussenstop in Kozel, wat ± 80 km westelijk van Auschwitz was gelegen, zo’n 200 gedeporteerde mannen tussen 15 en 50 jaar werden gedwongen om de trein te verlaten. Zij werden vervolgens als dwangarbeiders in de omliggende werkkampen tewerkgesteld. Zij die in de trein achterbleven, werden verder naar Auschwitz vervoerd, om daar te worden vermoord.

Bij aankomst in Auschwitz op 2 November 1942 werden Margaretha Velleman-Cohen en haar kinderen Willem Hartog en Eliseba Esther direct in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau vermoord. Of Levie Velleman behoorde tot de groep van 200 mannen die in Kozel de trein moesten verlaten, of dat hij bij aankomst in Auschwitz als dwangarbeider werd geselecteerd, is niet bekend. Wel bekend is dat hij ergens in “Midden Europa” onder doorgaans erbarmelijke omstandigheden uiteindelijk om het leven is gekomen.

Daarom heeft het Ministerie van Justitie na de oorlog opdracht gegeven aan de gemeente Amersfoort om voor Levie Velleman een akte van overlijden op te maken, waarin is vastgesteld at hij op 31 Maart 1944 in Midden Europa is overleden.

De twee oudste dochters Margarita Henriette en Marianna Rosa Velleman verbleven vermoedelijk vanaf half  Augustust 1942 in het Centraal Israëlitisch Wees- en Doorgangshuis in Leiden. Maar op Op 17 Maart 1943 kwam het einde. Er kwam politie, die alle aanwezige bewoners, kinderen en personeel, afvoerde. Zo kwamen Margarita en Marianna op 19 Maart 1943 in Westerbork aan waar zij werden ingesloten in barak 66, een strafbarak. Op 23 Maart werden zij met nog 1248 andere gevangenen gedeporteerd naar Sobibor en bij aankomst aldaar op 26 Maart 1943 onmiddellijk in de gaskamers daar vermoord.

Bronnen o.a. Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Levie Velleman; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Margaretha Velleman-Cohen, Levie Velleman en Margarita Henriette, Marianna Rosa, Willem Hartog en Eliseba Esther Velleman; website wiewaswie, overlijdensakte 58 d.d. 24-1-1952 opgemaakt in Amersfoort voor Levie Velleman; wikipedia website  Centraal Israëlitisch Wees- en Doorgangshuis; website Joods Weehuis Leiden.

Alle rechten voorbehouden