Toen ik hoorde dat er iemand was die zich bezighield met het plaatsen van struikelstenen, heb ik meteen contact gezocht met meneer Gunter Demnig, een Duitse kunstenaar die wilde zorgen dat voor iedere persoon die gedeporteerd was en niet terug gekomen zijn, in heel Europa, een koperen tegel (10x10cm) geplaatst zou worden voor het huis vanwaar ze weggevoerd waren. Op 4 Augustus 2010 kreeg ik de gelegenheid om voor mijn familie ook deze struikelstenen te plaatsen, voor het huis waar ik geboren was, Pastoriestraat 87, Woensel, Eindhoven en vanwaar mijn ouders and siblings weggevoerd waren. Dit waren de eerste stenen die in Eindhoven gelegd zouden worden, daarna zijn er nog 270 bij gekomen. 

Twee jaar later kreeg ik een brief van het mr. Schepers, projectmanager van de stad Eindhoven, dat er een wegverlegging zou komen en een tunnel zou worden gebouwd zodat Pastoriestraat 87 en andere huizen op die rij zouden worden afgebroken. De struikelstenen moesten tijdelijk bewaard worden, maar de gemeente beloofde mij dat ze op den duur herplaatst zouden worden en dat ze mij daarover zouden inlichten.

19 September 2019, 75 jaar na de bevrijding van Eindhoven, kon ik de struikelstenen herplaatsen op het trottoir waar vroeger mijn geboortehuis had gestaan en waar de stad een stuk grond aan de buurtbewoners had gegeven om een “buurttuin” te maken, De officiële naam van deze tuin is “Bij de Pastoor”, natuurlijk afgeleid van de naam van de verdwenen straat. De tuin werd ontworpen met als center de struikelstenen voor de familie Khan. Wat een bijzonder gedenkteken voor mijn vermoorde familie.

Maria Manders, de organisatrice, vertelde mij hoe het er uit zou gaan zien en meteen vroeg ik haar bij die vier stenen een appelboom te planten, een gezonde vrucht die iedereen graag eet. Twee jaar later al plukte ik drie heerlijke groene appels die ik deelde met anderen.

Ik kon de officiële opening niet bij wonen door de restricties van de Corona pandemie, maar ik volgde alles op ZOOM. Buurt bewoners kwamen naar de computer en op die manier konden we toch met elkaar praten en we konden elkaar zien, dit was echt heel bijzonder voor hen en voor mij. Mijn vriendin, Annette Bruining had ik gevraagd om mijn plaats te nemen en iets te vertellen. Zij was nl. het vriendinnetje van mijn zusje Loesje geweest (beide geboren 1935). Annettte woonde in de Frankrijkstraat niet ver van ons huis en zij zaten samen in dezelfde klas op school die 50 meter van ons huis was.

Meneer Theo Bongers samen met meneer Toon van Lieshout, die de verlichtingen verzorgen voor de stad Eindhoven waren zo onder de indruk van dit project dat zij ervoor zorgden voor een hele speciale verlichting voor de tuin. Annette had hun verteld dat meneer Kramer, die om de hoek van ons woonde en de imker was, mij opving in (een lege) bijenkorf en mij achter op de fiets naar de Hoekstra’s, die ook in Eindhoven woonde, bracht waar ik onderdook tot het einde van de oorlog. Ik ben dus als twee-jarig en twee weken oud hummeltje in een lege bijenkorf achter op de fiets van deze buurman-imker vervoerd naar de familie Hoekstra. Met deze gegevens gingen de twee mannen tekenen en kwamen op met een pracht symbolish licht dat nu iedere avond is verlicht is. (zie photo)

Pastoriestraat is een deel van de Eindhovense Gilde Buurt. Het zijn kleine huizen nog van voor de oorlog een onderdeel van Woensel. Een echte “ouderwetse” gezellige buurt waar de meeste mensen elkaar al jaren kennen. Nadat de huizen waren weggehaald (voor de wegomlegging en tunnel) en het stukje land leeg lag hebben de buurt bewoners er een moestuin van gemaakt, groenten uit de eigen tuin! Ze wisten dat het maar tijdelijk zou zijn... maar waarom niet permanent? Een plan werd naar de gemeente gestuurd waar het een poosje ‘in-de-la-lag’. Maar met wat aan dringen is het toch gelukt en gaf Wethouder Yasin Torunoglu toch toestemming. Kort daarna kreeg de tuin een ‘officieel adres’ met straat nummer, belangrijk want zonder kon er geen water noch elektriciteit worden aangelegd! 

Er werd een onderlaag van grind gestort toen twee truckloads met goede aarde, er werd getimmerd en gedaan... de hele buurt werkte mee. Ik kreeg regelmatig een update daardoor begon de band tussen ons te groeien.

Naast de tuin wordt een appartement gebouwd met 4 verdiepingen. De Eigenaar besloot een stevig ijzeren hek om de hele tuin te maken dan konden de inwoners ook meegenieten van de tuin. 

Er werden vruchtenbomen geplant, en ieder die een vak wilde bebouwen kon dat doen. De hogere bakken zijn voor de schoolkinderen die er leren tuinieren en ze krijgen ook het verhaal te horen over de oorlog en de familie Khan.

In de zomer van 2020, ik kon weer reizen naar Nederland, werd er een feestje gegeven voor mij omdat ik niet bij de opening kon zijn. Ik nodigde mijn vrienden uit en de buurt mensen natuurlijk ook, het was heel gezellig we zaten op het overdekte terras naast de kleine kamer waar ook een keukentje is. Er wordt namelijk 's morgens koffie geserveerd en 's middags thee natuurlijk met iets lekkers erbij. Er zijn speciale kaarten met 8 hokjes die je voor 5 euro kan kopen iedere keer als je komt wordt er een stempeltje op je kaart gezet. Een gezellige koffie ochtend in de tuin samen met je naaste buurt bewoners en gasten. 

Maria, de coördinatrice van de tuin, vertelde dat er mensen zijn komen kijken hoe dit alles gedaan is en hoe zij in hun buurt ook zoiets misschien konden aanleggen... wat een enorm compliment voor de hardwerkende buurt bewoners van de Gilde Buurt!

Het andere bijzondere aan deze tuin is dat het hele initiatief uit de bewoners zelfkomt en niet van boven af. Het heeft ook te maken met natuur, saamhorigheid uit alle lagen van het educatieve aspect voor kinderen en ook de geschiedenis van deze plaats die belangrijk is zowel voor de kinderen als de bewoners en de stad Eindhoven.

De gemeente Eindhoven heeft dit project als uitwisseling naar het LSA, dat is de organisatie Landelijke Samenwerking Aandachtswijken, ingediend. 19 Mei 2022 is de landelijke dag van “dag van de buurt”. Dan wordt de uitslag bekend gemaakt welk project de winnaar zal worden! 

Deze tuin is veel meer dan ‘een gewone buurttuin’. Het is een bloeiende nagedachtenis aan mijn ouders Joseph en Jeannette Khan-Bolle, mijn broertje Hansje en zusje Loesje.

Geschreven door Sonja Khan Hoekstra, Ma'aleh Adumim, Israel. 2022