Eldad, Shifra, Amnon en Asaf Kohn proberen in 1942 via Frankrijk te ontkomen naar Zwitserland. Het idee hiervoor begint misschien bij Amnon. Hij is een Palestinapionier, woont officieel in de Papenstraat, of Rozenstraat, in Deventer, maar is vooral werkzaam bij boeren in de omgeving. Isaac Leuvenberg behoort ook bij deze groep, overleeft de oorlog en vertrekt in 1945 naar Palestina. Hij heeft foto’s van de groep waarop ook Amnon is afgebeeld en vertelt in 1989 en 1995 zijn verhaal. De groep uit Deventer moet eind 1942 naar Amsterdam vertrekken, ze bezitten allemaal een stempel, een Sperr, van de Joodse Raad. Amnon Kohn is dan al weg, van hem horen ze van een (vlucht)weg via Hasselt in België. In 1995 vertelt hij dat Amnon in Amsterdam van iemand uit Tsjechoslowakije heeft gehoord dat het voor Joden niet goed afloopt, het einde is de dood. ‘Zoiets heeft hij gezegd, maar misschien fantaseer ik het’. Dit klinkt inderdaad als een verklaring met de kennis uit veel later tijd, in 1942 heeft niemand eigenlijk een goed idee over het lot van de gedeporteerde Joden. Wellicht is er in 1942 wel voldoende informatie om te besluiten te ontkomen naar Zwitserland. Leuvenberg geeft details over deze vluchtweg waarbij men geholpen wordt door passeurs, mensensmokkelaars, die vaak betaald moeten worden. Met de trein naar Eindhoven en daarna de bus naar Valkenswaard. Per fiets de grens met België over. Met de trein naar Antwerpen, daar krijgen ze Belgische persoonsbewijzen. Vervolgens per trein naar Brussel en Parijs, waarbij ze geld moeten geven aan een passeur die hen naar Lyon brengt. Naar Vichy Frankrijk, Lyon, en vervolgens naar de Zwitserse grens bij Geneve. Vaak wat geld geven, met nog steeds Belgische papieren, anderen hebben Franse papieren. Bij de controle in de trein moet je wel Frans kunnen spreken, niet voor iedereen is deze route dus begaanbaar, maar je kunt ook zeggen dat je uit België komt en daardoor niet zo goed Frans spreekt.
Op de vlucht naar Zwitserland worden Amnon en zijn vrouw Kaatje Wonder gearresteerd in de Jura, mogelijk in de buurt van Besançon, bij een poging de Zwitserse grens over te steken. Ze willen zich daar voegen bij de broer en zus van Amnon, hun vluchtpoging is wel succesvol, de vluchtpoging van Amnon is daardoor te dateren op eind juli of augustus 1942. Enige tijd brengen ze door in Drancy in de buurt van Parijs, waar een doorgangskamp vergelijkbaar met Westerbork is. Amnon schrijft vandaar in september 1942 nog een brief. Kaatje wordt op 4 november 1942 met konvooi 40 naar Auschwitz gedeporteerd waar ze na aankomst omstreeks 7 november direct vergast wordt. Amnon vertrekt al eerder uit Drancy, op 18 september 1942 gaat hij met het konvooi 34 naar Auschwitz. In Kosel, zo’n 80 km voor Auschwitz, wordt hij geselecteerd om dwangarbeid te verrichten. Als gevangene wordt hij op 1 april 1944 geregistreerd in Auschwitz III (waarschijnlijk Blechhammer). Op 21 januari 1945 gaat hij op transport naar Gross-Rosen waar hij 2 februari arriveert. Ongeveer een week later wordt hij per trein naar Buchenwald gebracht. Dit gesleep met gevangenen naar een steeds westelijker gelegen kamp heeft te maken met de opmars van het Rode leger. In de korte tijd dat hij in Gross-Rosen zit, wordt hij Lantwirt en Lantarbeider, boer en boerenknecht, genoemd. In februari 1945 lijdt hij aan pleuritis, een aandoening aan de longen, hij is dan 1,66 meter lang en weegt 57 kilo. Bij de keuring voor de militaire dienstplicht in Nederland in april 1935 wordt hij als voorgoed ongeschikt afgekeurd vanwege zijn longen. Hij zit op dat moment in de derde klas van de HBS, is 1,669 meter lang en weegt 67 kg. Begin 1945 worden door de opmars van het leger van de Sovjets bijna 8.000 gevangenen van Gross-Rosen geëvacueerd naar het werkkamp Buchenwald, waar ze door kou, honger en uitputting op sterven na dood arriveren. De dood van Amnon wordt pas op 2 mei 1951 geregistreerd in de gemeente Deventer. Overleden op 31 mei 1945 in Buchenwald, zo’n zes weken na de bevrijding van het kamp door de Amerikanen. Dat komt bijzonder sneu over: bevrijd, zo dichtbij, maar later toch bezweken.
Bronnen:
Ghetto Fighters House catalog no 127
www.memorialdelashoah.org.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Gro%C3%9F-Rosen en https://nl.wikipedia.org/wiki/Buchenwald