Biografie

Over Isaäc van Praag, zijn vrouw Sara Coe en hun kinderen Willy en Jacques van Praag.

Isaäc van Praag was een zoon van de diamantslijper en latere winkelier in kruidenierswaren Wolf van Praag en Marianna Koopman. Hij werd op 16 Juli 1891 geboren op het Waterlooplein 78 in Amsterdam. Op latere leeftijd runde hij een boter en kaashandel maar werd later goudsmid van beroep. Op 21 Juli 1921 trouwde hij met Sara Coe, de oudste van de drie kinderen van Isaac Marcus Coe en Betje Wittenburg. Sara was geboren in Amsterdam op 21 Januari 1898 en werd na haar huwelijk winkelierster in de boter en kaashandel van haar man. 

Nadat het huwelijk van Isaäc en Sara gesloten was, betrokken zij een woning in de Swammerdamstraat 66 in Amsterdam-Oost, waar Isaäc zijn boter- en kaashandel had en waar hun twee kinderen werden geboren: op 6 Januari 1925 dochter Willy en in het jaar daarop, op 22 December 1926 zag Jacques het levenslicht.

Het gezin Van Praag-Coe woonde tot September 1932 in de Swammerdamstraat in Amsterdam; op 1 September verhuisden zij naar de Scheldestraat 8 huis, een winkel met woning, waar Isaäc en zijn vrouw Sara beheerders werden van één van de filialen van de Fa. M.L. de Lange. Deze firma handelde eveneens in boter en kaas en bezat reeds filialen in de Eerste Boerhaavestraat 9, de Van Woustraat 226, de Hoogeweg 40, de Cornelis Schuytstraat 34 en ook de Scheldestraat 8; het hoofdkantoor van De Lange was gevestigd in de Rapenburgerstraat 155.

Uit de registraties in de Amsterdamse adresboeken blijkt, dat de boter-en kaashandel van Isaäc van Praag na de verhuizing in 1932 naar de Scheldestraat, óók nog enkele jaren in de Swammerdamstraat gevestigd bleef en mogelijk nog werd voortgezet. Maar tevens blijkt uit de registratie van beroepen, dat Isaäc van Praag in de loop van de jaren ‘30 een nieuw beroep koos: hij werd goudsmid.  

Nadat de verplichte registratie van alle Joden in Nederland was voltooid, kreeg Isaäc van Praag in de zomer van 1942 een bijzondere vrijstelling van deportatie, de z.g. “Joodsch Lokaal Sperre”. Die werd hem ongetwijfeld verleend op grond van het filiaalhouderschap van de boter en kaashandel van de fa. M.L. de Lange in de Scheldestraat. Door de Joodsch Lokaal Sperre LOK-A waren Isaäc en zijn gezin voorlopig vrijgesteld van deportatie.

Toch was die vrijstelling van niet lange duur; op 21 November 1942 werden Isaäc van Praag, zijn vrouw Sara Coe en dochter Willy opgeroepen en afgevoerd naar Westerbork. Zij verbleven daar tot 12 December, en werden op die datum op transport gesteld naar Auschwitz met nog 754 andere gedeporteerden. Het was het laatste transport van 1942 vanuit Westerbork naar Auschwitz “vanwege treinmaterieel voor kerstreces militairen” (zie Wikipedia website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/12 Dec 1942 - Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd, C. Huurman, 2007).

Uit het onderzoek van het Rode Kruis uit October 1952 naar o.a. de transporten in de z.g. Cosel periode (van 28 Augustus t/m 12 December 1942), blijkt ook, dat het transport van 12 December 1942 een z.g. “rechtstreeks transport naar Auschwitz” was. De deportatietrein maakte géén tussenstop in Cosel  maar reed vanuit Westerbork rechtstreeks naar Auschwitz.

Oók is uit de transportlijsten van 20/21 November 1942 gebleken, dat óók zoon Jacques van Praag gelijk met de andere familieleden, op 21 November 1942 naar Westerbork werd afgevoerd, al geven aantekeningen op zijn registratiekaart van de Joodse Raad soms een andere indruk. Het is met vrij grote zekerheid aan te nemen dat alle vier de gezinsleden Van Praag op 12 December 1942 van Westerbork naar Auschwitz zijn gedeporteerd.

Uit het genoemde onderzoek blijkt verder, dat van dat transport met 757 gedeporteerden, 158 mannen, wier geboortedatum lag na 15 December 1901 maar nog vóór 15 December 1927, bij aankomst in Auschwitz zijn geselecteerd voor “arbeid”.  Isaäc van Praag en zijn vrouw Sara Coe waren al vóór 1901 geboren en dochter Willy werd niet geselecteerd omdat zij vrouw was. Het gevolg was dat Isaac, Sara en Willy na aankomst in Auschwitz op 15 December 1942 onmiddellijk in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau werden vermoord. Ook alle andere gedeporteerden – die buiten de door de Duitsers gestelde criteria vielen, werden direct vergast; er waren geen overlevenden van dat transport.

Jacques van Praag daarentegen was op 15 December 1942 bijna 16 jaar oud, om preciezer te zijn: 15 jaar en ruim 11 maanden. Uit de aantekeningen op zijn registratiekaart van de Joodse Raad, werd hij op 17 juli 1942 opgeroepen voor de "tewerkstelling onder politietoezicht in Duitsland", de z.g. “Arbeitseinsatz”. Vervolgens heeft hij via de Joodse Raad, en daarmee ook de leden van het gezin, vanwege zijn leeftijd (hij was tóen nog onder de 16 jaar) uitstel van deportatie gekregen. Dat staat ook op zijn registratiekaart geschreven: "unter 16 Jahre". De geboortedatum 22 December 1926 geeft aan dat deze Sperre geldig was tot 22 december 1942.

Uit zijn akte van overlijden kan van de na-oorlogse vastgestelde overlijdensdatum worden afgeleid, dat Jacques van Praag, als één van de 158 tewerkgestelde mannen, nog “ergens” als dwangarbeider heeft verbleven, maar het is onbekend waar. Ook is zijn exacte datum van overlijden niet bekend. Daarom hebben de Nederlandse Autoriteiten na de oorlog vastgesteld, mede op basis van onderzoeken door het Rode Kruis en getuigenissen van overlevenden, dat Jacques van Praag na 28 Februari 1943 niet meer in leven zou kunnen zijn. De gemeente Amsterdam kreeg toen opdracht om een akte van overlijden voor hem op te maken, waarin is vastgelegd dat Jacques van Praag op 28 Februari 1943 in Auschwitz in Polen is overleden.

Bronnen o.a.  Het stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten van Wolf van Praag, Isaac Marcus Coe en Isaäc van Praag; archiefkaarten van Isaac van Praag, Sara Coe, Jacques van Praag en Willy van Praag; Amsterdamse adresboeken 1930-1940/Scheldestraat 8 en Swammerdamstraat 66;  Het archief van het Nederlandse Rode Kruis/transportlijsten Amsterdam -> Westerbork van 20/21 November 1942;; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Isaäc van Praag, Sara van Praag-Coe, Willy van Praag en Jacques van Praag; Het archief van het Rode Kruis/Publicatie Auschwitz III uit October 1952/pagina 85/het transport van 12-12-1942; de Wikipedia website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/12-12-1942 en nadere informatie van Raymund Schutz aangaande vrijstellingen.

Alle rechten voorbehouden