Vrijdag 29 september 2023, Sarphatipark 5 II, Amsterdam
Rachel of Rachel (= raggel) Messias, we weten de juiste uitspraak van jouw voornaam niet, we weten zelfs niet hoe je eruit ziet. Je wordt 8 februari 1882 op de Nieuwe Kerkstraat nr. 69 te Amsterdam geboren als dochter van Jechiel Messias en Sara Henriquez Coelho. Je hebt vier broers: Simson, Abraham, David, Michael en twee zussen: Lea en Rebecca. Helaas overlijden David, Michael en Rebecca al op jonge leeftijd. Bij de echtgenote van Simson: Mietje van der Stam, hebben we zojuist een Stolperstein geplaatst. Mietje is dus jouw schoonzus.
Je bent van beroep keukenmeisje en huishoudster. Gedurende je ongehuwde leven zul je zowel in Amsterdam als in Londen wonen. In Londen ben je kokkin op stand bij de familie David Gestetner, uitvinder van onder andere de stencilmachine en het nagelknippertje. Je woont pas net weer in Amsterdam, hier op Sarphatipark 5, 2 hoog, als de nazi’s Nederland binnenvallen.
Tegen twaalven, op 13 januari 1943 word jij Rachel, door de SS en de NSB van je bed gelicht en met geweld tijdelijk ergens ondergebracht totdat de overvalwagen arriveert om je over te brengen naar de Hollandsche Schouwburg. Doodsbang neem je slechts wat onder- en bovengoed en je persoonsbewijs mee. Waardevolle zaken zoals sieraden laat je achter. Na de oorlog zal je neef Louis actie ondernemen tegen je huisbaas mevrouw Hellemons en de voormalige bezetter die na jouw uithuisplaatsing spullen zouden hebben weggenomen.
Op 16 januari 1943 word je vanuit de Hollandsche Schouwburg per tram naar Amsterdam CS gebracht. Vanaf hier word je per trein naar Station Vught vervoerd vanwaar je naar Kamp Vught moet lopen. Daar vorm jij met 452 andere personen de eerste groep joden die vanuit Amsterdam in Vught wordt geïnterneerd. Op 28 januari alweer moet je op transport naar Westerbork. Daar word je op 29 januari geregistreerd en geplaatst in barak 65. Vanwege jouw PIG-stempel (Portugese Israëlitische Gemeente) en het feit dat je voorkomt op de Calmeyerlijst blijf je enige tijd buiten schot. Jouw kaart van de Joodse Raad geeft aan dat je op 26 november 1943 nog in Westerbork bent en dat, hoewel op de transportlijst, je tóch niet op 11 januari 1944 op transport naar Bergen Belsen bent gezet. Uiteindelijk ga je dan, Rachel, op vrijdag 25 februari 1944 vanuit Westerbork met transport naar het Ghetto Theresienstadt waar je op 26 februari 1944 aankomt.
Daar blijf jij, Ray – zoals je door je verblijf in Engeland ook wordt genoemd – tot 16 mei 1944. Dan ‘dunnen’ de Duitsers het getto uit om een goede beurt te maken tijdens het bezoek van het Internationale Rode Kruis. Helaas behoor ook jij, Rachel tot degenen die Theresienstadt moeten verlaten. Met transport Ea arriveer je op 17 mei in je laatste kamp na Vught, Westerbork en Theresienstadt: Auschwitz II-Birkenau.
De beruchte selectie bij aankomst vindt niet plaats en alle personen van het transport komen in het Familienlager Theresienstadt van Auschwitz II-Birkenau. Dit familiekamp is door de Duitsers gecreëerd voor propagandadoeleinden, om de buitenwereld te misleiden. Het haar hoeft niet afgeschoren te worden, de bagage niet afgestaan, men mag burgerkleding dragen en er wordt zelfs onderwijs voor de kinderen toegestaan. Ondanks deze ‘privileges’ is het sterftecijfer net zo hoog als in andere delen van het kamp. Het bezoek aan het Ghetto Theresienstadt op 23 juni 1944 door vertegenwoordigers van het Rode Kruis is dusdanig positief dat er wordt afgezien van een bezoek aan Auschwitz. Dientengevolge hebben de nazi’s het familiekamp niet meer nodig en de bewoners worden na selectie in andere kampen tewerkgesteld of vergast. Deze moorden door vergassing vinden plaats op 10 en 11 juli 1944. Zeer waarschijnlijk zijn dat ook mogelijke data van jouw overlijden, Rachel Messias, hoewel we niet precies kunnen weten wat er tussen je transport vanuit Theresienstadt op 16 mei en je verblijf tot 11 juli (of later) in de omgeving van Auschwitz is voorgevallen.
Moge deze struikelsteen ertoe bijdragen dat jij, Rachel Messias, niet in vergetelheid zult raken!