Biografie

Over Eliazer Wijnberg en zijn echtgenote Roza van Polen.

Eliazer Wijnberg was in Groningen geboren op 30 October 1893 als zoon van Jozef Wijnberg en Ida Scheuer. Eliazer verdiende zijn brood als lompenkoopman, maar tijdens de jaren van de Jodenvervolging was hij werkzaam voor de Joodse Raad vanaf 1 September 1942.

Eliazer Wijnberg woonde aan het Zuiderdiep 26a in Groningen. Op 16 November 1922 trad hij in Amsterdam in het huwelijk met de Amsterdamse Roza van Polen, een dochter van Elkan Israel van Polen en Rebecca Wins, die op 14 Januari 1900 daar was geboren.

Nadat het huwelijk was gesloten, betrok het echtpaar Wijnberg-van Polen op 2 December 1922 een woning in de Mesdagstraat 60 in Groningen. Daar werd op 17 October 1923 hun zoon Jozef Elkan geboren. Op 27 April 1931 verhuisde het gezin daar naar huisnummer 69 maar het gezin vertrok op 12 Februari 1940 van Groningen naar Amsterdam: adres Niersstraat 18 2e etage.  

Op 11 September1942 werden Eliazer Wijnberg en Roza van Polen gearresteerd en naar Westerbork afgevoerd. Op 14 September 1942  werden beiden op transport gesteld naar Auschwitz. Wrang is dat hun zoon Jozef Elkan een dag later, op 12 September 1942 een "Sperre wegens functie" kreeg van de Joodse Raad. Een vrijstelling van deportatie tot nader order, omdat hij een baan kreeg als archiefhouder op het adres Amstel 25, waar de afdeling Reis- en Verhuis vergunningen van de Joodse Raad gevestigd was.

Eliazer Wijnberg en zijn vrouw Roza van Polen werden die 14e September naar Auschwitz gedeporteerd in een transport wat in totaal 902 gedeporteerden omvatte en waarvan er in Cosel - ±80 km westelijk van Auschwitz gelegen - 120 jongens en mannen tussen 15 en 50 jaar gedwongen werden de trein te verlaten. Die werden vervolgens in de omliggende arbeidskampen in Opper Silezië als dwangarbeiders tewerkgesteld.

Zeker is dat Roza Wijnberg-van Polen toen is doorgestuurd naar Auschwitz. Bij naoorlogs onderzoek heeft het Rode Kruis vastgesteld dat degenen die in Cosel in de trein achterbleven, doorgestuurd werden naar Auschwitz. Zij waren de niet-arbeidsgeschikten, de ouderen, zwakken of ziekelijke mannen én de vrouwen en kinderen. In het algemeen kan worden gesteld, dat de laatst bedoelde groepen terstond bij aankomst te Auschwitz door vergassing om het leven werden gebracht.

Dit was ook het lot van Roza Wijnberg-van Polen; bij aankomst in Auschwitz op 17 September 1942 werd zij met de overige doorgestuurde gedeporteerden direct in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau vermoord.

Ook van de 48-jarige Eliazer Wijnberg is het vrij zeker dat hij niet behoorde tot de groep van de 120 mannen van 15-50 jaar die in Cosel gedwongen werden de trein te verlaten. Ook hij werd doorgestuurd naar Auschwitz, werd bij aankomst niet direct in de gaskamers vermoord, maar ingeschreven in het kamp, al is daarover, zoals waarom, waar tewerkgesteld etc. verder niets bekend.

De dood van Eliazer Wijnberg is n.l. geregistreerd in de “Sterbebücher” van Auschwitz, waarin 69000 overlijdens tussen 29 Juli 1941 t/m 31 December 1943 werden geregistreerd. Alleen personen die officieel als bewoners van het kamp stonden ingeschreven, bijvoorbeeld als (dwang)arbeider, kregen uiteindelijk zo’n akte, waaruit mag worden afgeleid dat Eliazer Wijnberg officieel kampbewoner van Auschwitz is geweest. (bron: Museum and Memorial Auschwitz-Birkenau/Auschwitz Prisoners/Sterbebücher).

De registratie van Eliazer Wijnberg in de Dodenboeken (Sterbebücher) van Auschwitz geeft aan dat hij daar op 23 September 1942 werd vermoord (murdered). Later is in Amsterdam bericht ontvangen van het "Standesamt Auschwitz" (Burgerlijke Stand) dat Eliazer Wijnberg is overleden ten gevolge van "hartzwakte". Niet duidelijk is waarom Eliazer Wijnberg, als “officieel ingeschreven bewoner van het kamp”, al vijf dagen nadat zijn vrouw Roza van Polen in de gaskamers was vermoord, om het leven werd gebracht.

De na-oorlogse conclusie van het Rode Kruis is ook voor Eliazer Wijnberg van toepassing, namelijk dat zij, die van het transport van 14 September 1942 niet in Cosel zijn uitgestapt, moeten worden geacht te zijn overleden op omstreeks 17 September 1942, , tenzij blijkt dat zij langer hebben geleefd. Uit de “Sterbebücher” van Auschwitz blijkt, dat Eliazer Wijnberg langer heeft geleefd en daar op 23 September 1942 om het leven werd gebracht (murdered).

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten van Eliazer Wijnberg, Roza van Polen en Jozef Elkan Wijnberg; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Eliazer Wijnberg, Roza Wijnberg-van Polen en Jozef Elkan Wijnberg; het archief van het Rode Kruis/publicatie “Auschwitz III”- de Coseltransporten – uitgegeven October 1952; de Wikipedia  website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/transport 14 September 1942; website Museum en Memorial Auschwitz-Birkenau/Auschwitz prisoners/Eliazer Wijnberg (Sterbebücher) en de  overlijdensakte voor Eliazer Wijnberg opgemaakte 14 April 1947 te Amsterdam, nr. 372, register 4-63 en een toevoeging van een bezoeker van de website.

Alle rechten voorbehouden