Biografie

Het lot van Emanuel van Praag.

1 October 1942 in Amsterdam gearresteerd met zijn zwager Gerrit van Praag.

Het jongste kind van Hijman van Praag en Elsje Oudkerk was Emanuel van Praag, geboren op 19 Januari 1915. Hij was ongehuwd en hij woonde Den Helder in de Keizerstraat 76. Daar kreeg hij  nog een zus Jogeva in 1913 en een oudere broer Gerrit in 1910.

Uit het Militieregister Den Helder blijkt, dat de 19-jarige Emanuel van Praag 6 jaar lagere school heeft doorlopen, gevolgd door 2 jaar handelsschool en als koopman aan het werk ging. Op 7 Maart 1934 werd Emanuel overigens vrijgesteld van de Militie wegens broederdienst.

Na Duitse bombardementen op Den Helder en latere Engelse bombardementen op Helderse installaties en marinewerven, vluchtten vele inwoners uit Den Helder naar elders. Op 2 Augustus 1940 werden de Van Praags ingeschreven in Velsen maar Emanuel blééf in Den Helder; hij vertrok later naar Schagen, waar hij woonde in de Cornelis Bokstraat 115 en werkte als magazijnbediende en verkoper in een winkel.

De ouders van Emanuel van Praag woonden inmiddels vanaf 5 Februari 1942 in Amsterdam in op de 2e etage van het Merwedeplein 45, als gevolg van een Duitse verordening dat Joden uit de provincie verplicht naar Amsterdam moesten verhuizen. Emanuel woonde in Schagen en Jogeva met haar man Gerrit/Gerard van Praag in de Kanaalstraat 63 in IJmuiden

De precieze aanleiding of reden van de arrestatie van Emanuel van Praag en zijn zwager Gerrit van Praag, bleek niet afgeleid te kunnen worden uit het Amsterdamse Politieregister, dat vermeldde dat beiden op 1  October 1942 werden opgepakt, samen met een zekere Isak Grunwald uit Den Helder en vervolgens  op 2 Ocotber 1942 “in bewaring” werden genomen op bureau 11, het Bureau Joodsche Zaken, ter voorgeleiding bij de S.D.

Dat bureau had een aparte plaats binnen de hoofdstedelijke politie. Al sinds 1941 werd er melding gedaan over de mishandeling van de arrestanten, over dreigementen en over leugens om ‘de waarheid’ uit de arrestanten te krijgen. NSB’ers, die zich in verschillende korpsen bevonden, hadden hun weg gevonden naar dit bureau en de bijnaam van hen was al snel ‘de Hollandse Gestapo’. (uit  www.joodsamsterdam.nl/bureau-joodsche-zaken/)

Bekend is dat zij op 4 October 1942 nog “in bewaring” waren bij Bureau Joodsche Zaken maar wanneer zij naar Kamp Amersfoort werden doorgestuurd is niet bekend. Maar Emanuel en zijn zwager Gerrit van Praag, als ook de genoemde Isak Grunwald werden dus na “verhoor” naar Kamp Amersfoort gezonden, vanwaar Isak op 9 December 1942 naar Westerbork werd gestuurd, alwaar hij in de ziekenbarak 82 terechtkwam. Hij werd op 23 Maart 1943 naar Sobibor gedeporteerd.

In een groep van 30 Joodse gevangenen kwamen Emanuel en Gerrit vanuit Kamp Amersfoort op 23 December 1942 in Westerbork terecht, waar Emanuel óók in ziekenbarak 82 werd opgenomen. Na zijn “genezing” werd hij ingesloten in de strafbarak 66. Beschikbare documenten geven niet aan wat er na binnenkomst op 23 December in Westerbork met Gerrit van Praag gebeurde. Wél dat hij op 17 Maart 1943 naar Sobibor werd gedeporteerd, echter zijn zwager Emanuel werd al op 29 Januari 1943  op transport gesteld naar Auschwitz .

Na aankomst in Auschwitz is er over Emanuel van Praag niets meer bekend geworden. Het Ministerie van Justitie heeft na de oorlog op basis van o.a. Rode Kruis onderzoeken opdracht gegeven aan de gemeente Den Helder, om een akte van overlijden voor hem op te maken, waarin wordt vermeld  dat hij ingevolge een beschikking van de Arrondissementsrechtbank van Alkmaar van 2 November 1950 moet zijn overleden in of in de omgeving van Auschwitz tussen 29 Januari 1943 en de capitulatie van het Duitse leger in Mei 1945.  Zijn werkelijke overlijdensdatum is niet bekend maar wordt op het Joods Monument vermeld als Mei 1945.

Bronnen o.a. het Regionaal Archief Alkmaar/Bevolkingsregister Den Helder met de Hijman van Praag familie; het Noord Hollands archief Haarlem, Militieregisters Den Helder, archief 23, inventaris­num­mer 442, 1935, Militieregister, 1935, aktenummer 99/Emanuel van Praag; het archief van de Joodse Raad, registratiekaart van Emanuel van Praag; het Stadsarchief Amsterdam/politierapporten 1 en 2  October 1942 met Emanuel van Praag, Gerrit van Praag en anderen; informatie vanuit Kamp Amersfoort over de genoemde arrestanten; het archief van het Rode Kruis/publicatie “Auschwitz IV”, uitgegeven October 1953 en de overlijdensakte 272 voor Emanuel van Praag, opgemaakt op 1 December 1950 te Den Helder.

Alle rechten voorbehouden