Inleiding:
“De behoefte aan een Weekblad, dat in hoofdzaak door illustraties allerlei nieuws op Joodsch gebied het publiek onder oogen brengt, deed zich ook in ons kleine Nederland reeds lang gevoelen.”
Titelpagina van De Joodsche Prins. Bron: SAA.
Dit zijn de eerste regels uit een nieuw tijdschrift dat met ingang van juli 1912 verschijnt. Een meer uitgebreid verhaal over dit tijdschrift, onder de naam De Joodsche Prins, volgt later. Helaas zal het tijdschrift geen lang leven beschoren zijn. In augustus 1913 gaat het tijdschrift ter ziele.
Het tijdschrift bevat zeer veel bijzonder fotomateriaal. Voor zover bekend is er geen archief van de door de fotografen aangeleverde foto’s. Een aantal fotografen keert regelmatig terug, het gaat hier hoogstwaarschijnlijk om beroepsfotografen.
Advertentie van en voor Herman Kisch. Bron: het NIW van 25 okt. 1910. Bron: het NIW - Delpher.
Van een van de fotografen is meer bekend dan alleen door de foto’s die hij heeft geleverd. Het gaat om Herman Kisch. Van hem zijn nog wel enkele foto’s bewaard gebleven, zij zijn te vinden bij de Beeldbank van het SAA.
Van hem heb ik een korte biografie samengesteld.
Herman Kisch is oorspronkelijk afkomstig uit Groningen. Hij is geboren op 15 juni 1882 als zoon van Lazarus Kisch (13 januari 1848) en Rozetta Sanders. Wanneer hij naar Amsterdam vertrekt en waarom is niet bekend. Zijn eerst bekende adres is Zwanenburgerstraat 35 I.
Advertentie voor de winkel van E. Rooy. Bron: Alg. handelsblad van 22 maart 1912, via Delpher.
Op de Zwanenburgerstraat 35 zit ook een filiaal van de Boter- en Kaashandel van Eliazer de Rooy (of: Rooij). Herman Kisch trouwt op 17 mei 1905 met de dochter van Eliazer de Rooy en Carolina de Rooij-De Waal, Henriëtte Francisca de Rooij.
Samen krijgen zij een dochter, Carolina Rozetta (roepnaam Lien), geboren op 1 januari 1910.
Geboorteadv. dochter Carolina Kisch. Bron: het NIW van 7 januari 1910, via Delpher.
Eerder kregen zij al een zoon, helaas overleed hun zoon, Lazarus Leman, al op zeer jonge leeftijd (16 september 1907 – 27 februari 1909).
Lien trouwt op 5 februari 1930 met Harry (Hartog) Simons. Volgens de website www.wiewaswie.nl is Herman Kisch inmiddels winkelier. Mogelijk is hij in de winkel van zijn schoonvader gaan werken, net als zijn vrouw. Waarom hij zijn carrière als fotograaf eraan heeft gegeven, is niet bekend.
Overlidensadvertentie namens het personeel van de winkel van E. Rooij/y. Bron: het NIW van 1 april 1917, via Delpher.
Henriëtte is overleden op veertigjarig leeftijd, op 24 maart 1927. Uit een overlijdensadvertentie blijkt dat zij nog werkzaam was in de winkel van haar vader. Het laatste woonadres van Herman Kisch, vanaf 25 mei 1936, is Diezestraat 30 I. Herman Kisch is een paar maanden later hertrouwd met Sara Philips op 15 november 1927.
De B.B.B.
Advertentie voor de B.B.B., bron het NIW van 13 mei 1938, via Delpher.
Eind jaren dertig lijkt het erop alsof Herman Kisch actief is geworden in de nieuw opgerichte winkeliersvereniging van de Jodenbreestraat: Buurtvereniging Breestraat Belangen (B.B.B.). Hij zit in het bestuur samen met ondermeer Eddy Van Amerongen (van de drukkerij Joachimsthal), Louis Snapper en Isaac Mouwes (beiden winkeliers in de Jodenbreestraat). Het secretariaat was gevestigd Jodenbreestraat 73 (het adres van de winkel van Mouwes). Zijn bestuursfunctie wijst er op dat hij werkzaam is in de winkel van zijn schoonvader. In de Jodenbreestraat 53 zit namelijk een filiaal van E. Rooij (bron: advertentie in het NIW van 13 mei 1938 en 19 april 1940).
Advertentie voor de winkels van E. de Rooij. Bron: het NIW van 4 april 1922, via Delpher.
Heel veel materiaal over deze vereniging is er niet terug te vinden. De jaren ’40 – ’45 liggen dichtbij, de tijden veranderen snel, te snel.
Andere bestuurleden waren: Philip Swart (Jodenbreestraat 42 huis) en een H. v.d. Velde (geen gegevens)
In 1938 is er nog wel tijd voor een grote feestvergadering, zoals zij het zelf noemen. In het NIW staat een kort verslag van dit feest (op 5 juli 1938):
"Dinsdag j.l. waren de winkeliers van de Jodenbreestraat en omgeving in feestvergadering bijeen. De grote zaal van „Huize Bob" was schier te klein om alle winkeliers en hun dames en gasten te bevatten. In zijn openingswoord bracht de voorzitter, de heer H. Kisch, In een uitvoerige rede dank aan collega's voor de medewerking, die hij in zoo grote mate bij de eerste goed geslaagde actie mocht ondervinden. In deze hulde betrok hij ook zijn collega's bestuurderen. In nog geen vier weken tijd zijn ca. 100.000 letters onder het koopende publiek verspreid, voorwaar een resultaat dat tot tevredenheid stemt en hoop geeft voor de toekomst, nu het bestuur wederom een nieuwe actie heeft aangekondigd (Applaus). De vice-voorzitter, de heer L. Snapper, heeft zich van een aangename taak te kwijten en weet zich de tolk van alle winkeliers, als hij den energieken en ijverigen voorzitter, benevens den secretaris, hulde brengt. Onder krachtig applaus van de vergadering bood hij mevr. Kisch en mevr. Mouwes fraaie bloemen aan als blijk van waardering. Vervolgens werden de 60 prijzen onder veel belangstelling uitgereikt en het was vooral bij het uitreiken der hoofdprijzen (gratis reizen naar Parijs en Brussel met het N.1.W.-Reisbureau) dat het enthousiasme ten top steeg. Verder werden de aanwezigen onthaald en bleef men onder zang en dans, uitstekend verzorgd door Van Straten's band, nog tot middernacht bijeen."
Bron: het NIW van 08-07-1938.
Serlina Kisch
Op het adres Zwanenburgerstraat 35 I (het oude woonadres van Herman) woont in 1941 ook nog een zekere Serlina Kisch (dochter van Lazarus Kisch en Rozetta Sanders – Groningen, bron: www.wiewaswie.nl ). Serline is een zuster van Herman Kisch en komt in april 1927 naar Amsterdam. Mogelijk om hem bij te staan nu zijn vrouw is overleden?
Overlijdensadvertentie Lazarus Kisch. Bron: het NIW van 11 feb. 1927, via Delpher.
Hun vader is vereerd met de Zilveren medaille, verbonden aan de orde van Oranje-Nassau. Dit toch wel bijzondere feit wordt ook vermeld in de diverse overlijdensadvertenties.
Dit schreef het Nieuwsblad van het Noorden over Lazarus Kisch:
“In den ouderdom van 79 jaren is hier overleden de heer Lazarus Kisch, die bijna 60 jaren bode is geweest van de Ned. Isr. gemeente alhier. Bovendien was de ontslapene bode van vele pieuse en liefdadige instellingen. In zijn langen staat van dienst heeft de heer Kisch zich doen kennen als een zeer ijverig, plichtsgetrouw en eerlijk ambtenaar. Ook van officiële zijde werden deze eigenschappen herkend. Bij de herdenking van zijn gouden jubileum toch werd hij vereerd met de zilveren medaille, verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau. Morgen om half 12 zal het stoffelijk overschot van den ontslapene op de Israëlitische begraafplaats aan den Winsumer straatweg ter aarde worden besteld.”
Bron: Nieuwsblad van het Noorden, 05-02-1927
Hieronder een serie foto's van de hand van Herman Kisch. Allen door mij gefotografeerd of gescand.
