Biografie

Het lot van Joseph van Gelder.

Joseph van Gelder was een zoon van Levie van Gelder en Kaatje Sluijter. Hij was als tweede kind geboren op 19 Maart 1884 in Amsterdam en werd op 15 Maart 1904 ingelijfd bij het 8e Regiment Infanterie van de Landweer, waar hij op 31 December 1918 “wegens einde diensttijd” werd ontslagen. Hij voorzag in zijn levensonderhoud als etaleur en schilder. Zijn laatste baan was broodbezorger.

De ouders van Joseph woonden in Duitsland en ten tijde van het huwelijk van hun dochter Sophia op 4 Maart 1914, in Düsseldorf. Joseph's 1-jaar oudere zus trouwde overigens in Amsterdam - waar zij ook woonde - met de kantoorbediende Samson Weening, die echter in Mei 1922 overleed. In December 1917 werd hun dochter Josephine geboren en in Maart 1922 hun zoon Louis. In latere jaren runde de weduwe Sophia Weening-van Gelder samen met haar dochter en zoon een pension in de Van Breestraat 77-hs. Zij hebben de Holocaust overleefd.

Joseph's vader, die commissionair in fruit was, overleed op 1 April 1937 in de gemeente Haigerloch, gelegen in de deelstaat Baden-Württemberg in Duitsland en zijn moeder Kaatje Sluijter, (geboren in 1853), die in 1914 nog bij het huwelijk van haar dochter Sophia in Amsterdam aanwezig was, is vermoedelijk ook in Duitsland overleden zijn. Van haar zijn geen verdere gegevens bekend.   

Op 1 Augustus 1912 trouwde Joseph van Gelder in Düsseldorf met Isabella Wilhelmina Adelgunde Baues en woonde met haar geruime tijd in Duitsland. Het huwelijk hield geen stand en het huwelijk werd op enig moment door echtscheiding ontbonden.

Op 10 November 1937 keerde Joseph vanuit het Duitse Bremerhaven alléén terug in Amsterdam. Hij zocht en vond woonruimte op verschillende adressen, o.a. in de Noorderstraat 62 hs, op de Reguliersgracht 86 en in de Kerkstraat 280, adressen waar hij steeds maar kort verbleef. Op 9 Mei 1938 kreeg Joseph opnieuw woonruimte in de Noorderstraat 62, waar hij heeft gewoond tot in Juli 1942. Op 23 Juli 1942 verhuisde hij naar de Van Breestraat 77 hs, waar zijn zus Sophia met nicht Josephine en neef Louis een pension hadden.

Lang heeft Joseph niet in de Van Breestraat gewoond; al op 2 October 1942 werd hij vanuit Westerbork op transport gesteld naar Auschwitz. Dit transport met 1014 gedeporteerden maakte een stop in het plaatsje Kozel, gelegen ±80 km westelijk van Auschwitz, waar 160 jongens en mannen tussen 15 en 50 jaar gedwongen werden om de trein te verlaten. Zij werden vervolgens als dwangarbeiders tewerkgesteld in de omliggende werkkampen in Siliezie.

Joseph van Gelder was in 1942 al 58 jaar oud en lijkt niet waarschijnlijk dat hij de groep van 160 personen behoorde, die in Kozel de trein moesten verlaten. Joseph is uiteindelijk terechtgekomen in Wiesau, een stadje met toentertijd nog geen 4000 inwoners, gelegen ± 60 km ten oosten van de stad Bayreuth in Beieren, maar het is niet bekend hoe hij daar terecht gekomen is. Daar, in Wiesau in Duitsland is Joseph van Gelder op 15 Mei 1944 overleden.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart en archiefkaart van Joseph van Gelder; huwelijksakte Sophia van Gelder x Samson Weening uit Amsterdam; woningkaarten Amsterdam van de Noorderstraat 62, de Reguliersgracht 86 en de Kerkstraat 280; het archief van de Joodse Raad, registratiekaart van Joseph van Gelder, Sophia Weening-van Gelder en Louis Weening; de Rode Kruisarchieven/transporten van Westerbork naar Auschwitz van 2 October 1942; de overlijdensakte van Joseph van Gelder, nr. 135 d.d. 13 December 1951 uit het A-register 90-folio 24 verso en de wikipedia website jodentransporten vanuit Nederland.

Alle rechten voorbehouden