Biografie

Over Saartje Speelman, haar man Simon Salomon van Kollem en hun vijf kinderen.

Saartje Speelman was de jongste van de vier kinderen van Koopman Speelman en Judith Kan. Zij was geboren in Amsterdam op 2 November 1899 en werd werkzaam als lingerienaaister. Saartje had nog twee broers, Jacob Abraham en Isaac én een ouders zus, Elisabeth. Het gezin was al meerdere keren in Amsterdam verhuisd en in Maart 1911 verhuisde het gezin van Koopman Speelman naar de Govert Flinckstraat, waar Saartje’s moeder, Judith Kan op 3 November 1912 overleed. Zij werd begraven op de Joodse Begraafplaats Zeeburg.

Saartje’s vader Koopman Speelman vertrok op 14 April 1913 naar New York waardoor Saartje samen met haar oudere zus Elisabeth gingen inwonen bij hun broer Jacob Abraham Speelman. Toen hun vader eind Juli 1914 weer terug kwam, kwamen beiden zussen weer thuis bij hun vader wonen. Op 12 Juli 1916 hertrouwde Saartje’s vader in Zaandam met Rebecca Lopes Quiros, die op 14 September 1875 in Amsterdam was geboren.

Als laatste van de vier kinderen trouwde Saartje op 22 Maart 1922 in Amsterdam met Simon Salomon van Kollem, die geboren was in Arnhem op 6 Maart 1891 als zoon van Salomon van Kollem en Maria van Praag. Hij woonde al sinds Juli 1891 met zijn ouders broers en zussen in Amsterdam, waar totaal 12 kinderen in het gezin van Salomon van Kollem geboren werden.

Nadat het huwelijk was gesloten, gingen Simon Salomon en Saartje inwonen in de Blasiusstraat 38 bij Benavente, maar verhuisden al in Juli 1922 naar de Swammerdamstraat 3 in Amsterdam. Na nog te hebben gewoond op de Oude Schans en Kloveniersburgwal, verhuisde het gezin op 11 Maart 1933 naar Den Haag, waar zij kwamen te wonen op het Oranjeplein 48. Hun laatst bekende adres in Den Haag was de Kraaijenhofstraat 2.

Inmiddels hadden Simon Salomon van Kollem en Saartje Speelman in Amsterdam al vier kinderen gekregen, t.w. Judith op 31 Juli 1922, Maria op 10 Maart 1924, Elisabeth op 21 Mei 1926 en Rachel op 25 December 1925. En toen zij in Den Haag woonden, kwam op 15 Mei 1940 nog een zoon ter wereld, Salomon Simon van Kollem, waarmee het gezin met vijf kinderen compleet was.

Hun oudste dochter Judith was op 18 Augustus 1942 in Den Haag gehuwd met Jonas Fresco maar werden beiden al op 21 Augustus vanuit Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz. De Nederlandse Autoriteiten hebben na de oorlog vastgesteld dat Judith van Kollem en haar man Jonas Fresco op 30 September 1942 in Auschwitz zijn overleden.

De tweede dochter van Simon Salomon en Saartje was Maria van Kollem. Zij was naaister van beroep en overleed in Den Haag op 17-jarige leeftijd op 19 Juni 1941. Zij werd begraven op Zondag 22 Juni 1941 op de Israëlitische Begraafplaats in Wassenaar.

De andere leden van het gezin, Saartje van Kollem-Speelman en haar dochters Elizabeth, Rachel en de 2-jarige Salomon Simon van Kollem werden opgepakt tijdens grootscheepse razzia’s die de Duitsers begin October 1942 organiseerden en afgevoerd naar Westerbork waar zij tussen 3 en 5 October 1942 aankwamen. Tegelijkertijd werden de Joodse werkkampen in Noord Nederland geliquideerd, waardoor in Westerbork een grote chaos ontstond.

Of Simon Salomon van Kollem al eerder in zo’n Joods werkkamp tewerkgesteld is geworden en daardoor mogelijk ook tussen 3 en 5 October 1942 in Westerbork terecht gekomen is, is niet bekend, maar het is een feit dat hij al vier dagen eerder dan zijn vrouw en kinderen, op 2 November 1942 vanuit Westerbork naar Auschwitz werd gedeporteerd. Na aankomst aldaar op 5 November 1942 werd hij onmiddellijk in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau vermoord.

Saartje van Kollem-Speelman en haar dochters Elizabeth, Rachel en de 2-jarige Salomon Simon van Kollem werden op 6 November 1942 gedeporteerd naar Auschwitz en bij aankomst op 9 November 1942, ook in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau vermoord.

Bronnen o.a. het Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten van Salomon van Kollem (1861), Koopman Speelman (1868), Jacob Abraham Speelman en Simon Salomon van Kollem; archiefkaarten van Elisabeth Speelman en Lodewijk Sarlouis; Overgenomen delen deel 218 blad 160/Elisabeth Speelman en Saartje Speelman; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Simon Salomon van Kollem, Saartje van Kollem-Speelman en van Judith, Elisabeth Rachel en Salomon Simon van Kollem; het Gemeente Archief Den Haag, huwelijk Judith van Kollem x Jonas Fresco op 18-8-1942-akte E722, overlijdensakte 1575 d.d. 20-6-1941 voor Maria van Kollem en de overlijdensaktes C3666 voor Simon Salomon van Kollem d.d. 27-10-1951 en C1412, C1407, C1422 en C1406 d.d. 26-4-1951 voor resp. Saartje van Kollem-Speelman, Elizabeth van Kollem, Rachel van Kollem en Salomon Simon van Kollem.

 

Alle rechten voorbehouden