Hoe baby Ruben het leven van zijn Joodse moeder redde | TROUW
"Sommige verhalen krijg je in de schoot geworpen", vertelt John Vaessen. "Dit was een stuk moeilijker te achterhalen, want we hadden een grafje zonder steen. Wie zou daar begraven liggen?"
De vrijwilliger van de Roermondse begraafplaats 'Nabij de Kapel in 't Zand' gaf zo'n vijfhonderd overledenen een gezicht in zijn boek 'Dood maar niet vergeten'. Veel van die verhalen tekende hij op met hulp van nabestaanden, maar wie moest hij raadplegen over dit naamloze graf?
Vier dagen oud
Vaessen dook in de archieven en ontdekte dat het graf ooit wel een steen heeft gehad. De naam van de begraven baby blijkt Ruben Simon Hendrik Baer te zijn. Het Joodse jongetje werd midden in de Tweede Wereldoorlog geboren, op 9 april 1943. Oud is hij niet geworden: vier dagen later, op 13 april, kwam het jongetje te overlijden. Zijn ouders hebben zich amper aan hem kunnen binden.
Toch speelt de kleine Ruben een cruciale rol in hun leven. Hoe dat zit, hoorde Vaessen van Hein van der Bruggen, amateurhistoricus uit Roermond. Hij wist dat Ruben het zoontje is van het Joodse echtpaar Leo Baer en Flora Baer-Salomon. Zij zijn Duitsland na de opkomst van Hitler ontvlucht en hebben zich eind 1939 gevestigd in Roermond. De bevalling van hun tweede kind vindt plaats in het Laurentius Ziekenhuis.
Was zijn moeder thuis geweest, dan was ze weggevoerd naar Westerbork. Nu was ze 'veilig' in het ziekenhuis
Zijn snelle overlijden duidt erop dat kleine Ruben mogelijk te vroeg ter wereld is gekomen. Juist dat lijkt het leven van zijn moeder te hebben gered.
Op de dag van Rubens geboorte houden de Duitsers in Roermond een razzia.
"Een geluk bij een ongeluk", zegt Vaessen. Echtgenoot Leo en hun dan elfjarige zoon Rolf Helmut gaan op transport naar het vernietigingskamp Auschwitz, waar ze beiden in 1944 sterven.
Flora Baer verliest weliswaar haar baby, maar blijft zelf in leven. Personeel van het ziekenhuis houdt de kraamvrouw uit handen van de Duitsers en brengt haar naar een onderduikadres in het nabijgelegen dorp Wessem. Bij de familie Van Rosendaal is ze veilig, tot een NSB'er in 1944 het adres aangeeft bij de Duitsers.
Mysterieus grafje
Flora Baer wordt alsnog opgepakt en belandt in Bergen-Belsen, maar uit dat concentratiekamp keert ze na de oorlog levend terug. Haar man en zoons is ze kwijt. Bij haar onderduikfamilie in Wessem sterkt ze aan. Een jaar later begint ze, zoals veel Joodse overlevenden, een nieuw leven in de Verenigde Staten.
Hoe dat bestaan eruit heeft gezien, weet Vaessen niet. Hij heeft zich slechts beziggehouden met het verhaal achter dat mysterieuze grafje.
Als rondleider van de Stichting Oude Kerkhof kreeg hij de Synergieschool, die tegenover de begraafplaats staat, zo enthousiast dat die het graf van Ruben Baer adopteerde. Ze regelen een nieuwe grafsteen.
Binyomin Jacobs, een van de Nederlandse opperrabbijnen, is zo 'ontroerd en dankbaar' dat hij vandaag naar Roermond komt om die steen te onthullen. Leerlingen van de school zullen, volgens joods gebruik, steentjes leggen op het graf van Ruben Baer.
foto en tekst via: Hoe baby Ruben het leven van zijn Joodse moeder redde| TROUW