Walter Kan wordt op 6 mei 1926 geboren in Enschede. Zijn ouders zijn Max Kan en Liza Kan - van Zwanenberg. Het gezin woont in 1937 een jaar op de Jan van Nassaustraat 38 te Den Haag, bij zijn grootouders van moederszijde. Later woont Walter alleen met zijn moeder op de Van Alkemadelaan 43, dan een pension van de familie Meijer. Zijn oma Catharina van Zwanenberg-Levison (1865-1947) woont vanaf het overlijden van haar man in 1941 er ook. Zijn vader Max woont dan in Amsterdam.
Walter gaat in Den Haag van 5 september 1939 tot 28 augustus 1941 naar het Maerlant Lyceum. Vanaf 1 september 1941 legt de bezetter op dat Walter, net als alle Joodse leerlingen, naar het Joods Lyceum gaat. Tijdens de grote deportaties uit Den Haag in het najaar van 1942 worden Walter en zijn moeder op 11 september 1942 op transport naar Westerbork gezet. Onduidelijk is wat er met oma gebeurt. Ze overleeft door onderduik de oorlog (bron: nabestaande). Nog diezelfde dag worden Walter en zijn moeder vanuit Westerbork op de trein naar Auschwitz gezet. Direct bij aankomst op 14 september 1942 wordt moeder Liza in Auschwitz omgebracht.
De dan zestienjarige Walter overleeft twee jaar lang dwangarbeid in concentratiekamp Auschwitz. Eind 1944 worden tienduizenden joden, waaronder Walter, dan 18 jaar, vanuit Auschwitz naar de satelliet werkkampen van concentratiekamp Dachau (nabij München, Duitsland) gebracht. Ze werden onder mensonterende omstandigheden te werk gesteld bij de ondergrondse bouw van Messerschmitt vliegtuigen. ‘Om de concentratiekampgevangenen te huisvesten, creëerde de SS kampen in de buurt van de voorgestelde industrieterreinen. In de kampen Kaufering en Mühldorf sliepen gevangenen vaak in slecht verwarmde en erbarmelijk ingerichte aarden hutten, die gedeeltelijk in de grond waren gegraven en bedekt waren met aarde om ze vanuit de lucht te verhullen. De grootste van de 11 kampen van Kaufering bevatte elk enkele duizenden gevangenen, van wie de overgrote meerderheid joden waren. Ziekte, ondervoeding en de wrede omstandigheden op de werkplek en in de kampen eisten hun tol van de gevangenen, wat resulteerde in een hoog sterftecijfer’. Bron: United States Holocaust Memorial Museum.
Uit gevonden documentatie blijkt dat Walter op 27 oktober 1944 naar Kaufering is gebracht. Walter is dan 18 jaar. De in 1950 opgemaakte overlijdensakte vermeldt dat Walter op 21 april 1945, daags voor de bevrijding op 27 april 1945 van het kamp door het Amerikaanse leger, is gestorven. Bronnen vermelden dat ‘toen de Amerikaanse strijdkrachten eind april 1945 het Kaufering-complex naderden, de SS de kampen begon te evacueren en de gevangenen op dodenmarsen in de richting van Dachau stuurde. Die gevangenen die het niet konden bijhouden werden vaak doodgeschoten of doodgeslagen door de bewakers. Bij Kaufering IV stak de SS de kazerne in brand en doodde honderden gevangenen die te ziek of te zwak waren om te bewegen’.
Het is heel wel mogelijk dat de jonge Walter een van hen was. Bij het binnentreden van het kamp troffen de bevrijders, vaak zelf jongens van 18 jaar, over het hele terrein honderden zwaar uitgehongerde, verminkte dode lichamen en overlevenden.
Gedurende de oorlog is vader Max Kan hertrouwd met Margot Leonie Brieger. Het huwelijk is op 22 december 1943 voltrokken in kamp Westerbork. Max Kan (1897-1945) en Margot Kan-Brieger (1905-1985) en haar zoon Ludwig Bornstein (Loets) overleefden de oorlog. Zij worden op 23 april 1945 in de trein bevrijd door de Russen bij Tröbitz. Na het overlijden van Max in oktober 1945 als gevolg van een auto ongeval, hertrouwt Margot met de heer Manes. In de rouwadvertentie uit oktober 1945 voor Max Kan wordt door de familie Kan-Brieger geen melding gemaakt van zoon Walter. Mogelijk was de familie op dat moment, zo net na de oorlog, onzeker over het lot van Walter.
Over Max Kann, Liza Kan-van Zwanenberg en zijn tweede vrouw Margot Brieger is bekend dat zij samen met neef Willi Kan, een poppen/speelgoed fabriek Weka in Oldenzaal runden. Zie voor meer online informatie en fotomateriaal ons-Oldenzaal-weka (met dank aan gebruiker van deze site Remco).
Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van online openbare bronnen zoals de Arolsen Archives, de site van het Nederlands Dachau Comité en internet bronnen over de staat en ernst van het Kaufering-complex zoals aangetroffen bij de bevrijding door de 101-ste airborne divisie van het Amerikaanse leger. Zie ook de opgenomen YouTube link. Mochten er ondanks de door mij in acht genomen zorgvuldigheid, onjuistheden in dit in memoriam zijn geslopen, dan stel ik een correctie zeer op prijs.
Ankie Meijer, 11 januari 2023, 31 augustus 2024