Verhaal

De bovenburen

Twee zussen aan de Havikslaan

Aan de Havikslaan op 32 boven woonden 2 zussen, Lea en Elisabeth.

Elisabeth Assou werd geboren op 31 juli 1988 als 2e dochter in een gezin van 5.
Maria, Elisabeth, Marcus, Wolf en Lea.

Lea Assou is van 1 maart 1894, de jongste.

De beide zussen wonen er sinds het overlijden van hun ouders samen. Vader Philip Assou overleed op 17 maart 1929. “Wegens ziekte geen rouwbeklag” staat er in de overlijdensadvertentie. Moeder Jetje Assou overlijdt op 17 juni 1933. "Heden overleed, tot onze diepe droefheid, in den ouderdom van 80 jaar, onze lieve Moeder, Behuwd- en Grootmoeder."

Zus Maria en broers Marcus en Wolf zijn alledrie getrouwd. Marcus werkt als boekhouder, Wolf als diamantslijper. Maria woont ook in Noord aan de Meidoornweg.

Elisabeth en Lea zijn ‘ongehuwd’. In die tijd bleven ongehuwde dochters vaak thuis wonen. Ook hier geldt: we weten veel niet - omdat overlevering verbroken is.

Wat we wel weten is dat er in de jaren 20 allerlei wetten waren die het getrouwde vrouwen verbood om te werken. Dus als je wilde werken als vrouw en je wilde trouwen, dan kon dat niet overal.

De zussen werkten allebei. Elisabeth was coupeuse, kledingmaakster.

Lea’s beroep is ‘correspondent’. Ze schreef dus. En daar begon ze al vroeg mee. Haar naam komt al eens voor in De Courant als ze 14 is. Ze heeft een raadsel heeft ingestuurd naar de raadselrubriek voor kinderen van 6-15 en wordt daarin eervol vermeld op 4 april 1908: Lea Assou. Je strikvragen zullen zeker wel eens een plaatsje in Voor de Kinderen veroveren.

Geboren aan het einde van de 19e eeuw, betekende dat er tijdens hun leven, veel verandert: Lea en Elisabeth zagen de komst van de eerste auto’s, van vliegtuigen, de ontwikkeling van fotografie en tijdens hun leven kwam het kiesrecht voor vrouwen passieve en actieve kiesrecht in 1917 en 1919.

De zussen zijn waarschijnlijk reislustig, ze worden allebei lid van een reisvereniging in 1918.

Als de oorlog uitbreekt is Lea 46 en Elisabeth 52.

Dat brengt veel restrictieve en bedreigende verandering in korte tijd.
Binnen een jaar mogen de zussen niet meer naar de bioscoop, want per 12 januari 1941 zijn bioscopen verboden voor joden. Alle Joodse inwoners moeten zich verplicht laten registreren bij het Bevolkingsregister vanaf 10 januari 1941. Wie weigerde kon gevangenisstraffen tot 5 jaar krijgen. En: het kostte 1 gulden die je zelf moest betalen. Per 3 mei 1942 moesten de zussen een ster dragen, ook die moest je zelf betalen, een ster kostte 4 cent per stuk.


De beide zussen, Elisabeth en Lea, zijn de laatste Joodse bewoners aan de Havikslaan. Zij worden op dezelfde dag in Auschwitz vermoord: 27 augustus 1943.

Deze tekst is uitgesproken bij de legging van struikelstenen op 2 mei 2024