Biografie

Over Hijman van Praag en zijn vrouw Elsje Oudkerk.

alsmede korte beschrijvingen van het lot van hun drie kinderen: Gerrit, Jogeva en Emanuel.

Hijman van Praag, de zoon van Gerrit van Praag en Esther Oudkerk, werd geboren in Den Helder op 5 October 1884 en hij was koopman van beroep. Op 19 April 1910 trad hij in Den Helder in het huwelijk met Elsje Oudkerk, een dochter van Emanuel Oudkerk en Jogeva Sloog. Elsje werd eveneens in Den Helder geboren op 20 Maart 1883 en het echtpaar ging wonen op de Spoorgracht 46.

Het echtpaar Van Praag verhuisde al snel naar de Keizersstraat 76 in Den Helder, waar op 8 Juni 1910 hun eerste kind werd geboren, die zij Gerrit noemden. Daarna volgde Jogeva op 6 September 1913 en op 19 Januari 1915 Emanuel , allen in Den Helder geboren

Al in 1939 vertrok Gerrit naar Rotterdam waar hij in de Diergaardelaan 44a woonde en op 24 Februari 1940 in de Hoogstraat 379. Op 15 Januari 1941 verhuisde Gerrit naar Velsen, woonde daar op verschillende adressen en in April 1942 in Amsterdam op ook vier verschillende adressen. Gerrit overleefde de oorlog, trouwde na afloop daarvan met een niet-Joodse vrouw en woonde in October 1945 op het adres Zeeweg 287 in Velsen. (lees zijn biografie)

Op 24 Augustus 1937 trouwde hun dochter Jogeva met haar volle neef Gerrit van Praag (ook wel Gerard genoemd). Hij was een zoon van Meijer van Praag en Sara Frank en geboren op 21 September 1909 in Den Helder. Hun zoontje Martijn werd in November 1941geboren maar stierf al na 4 dagen, maar hun dochter Sonja Elsje uit November 1942 overleefde de Holocaust. (lees hun biografie).

De jongste van Hijman van Praag en Elsje Oudkerk was Emanuel van Praag, geboren in  1915. Hij was ongehuwd op 28 jarige leeftijd op transport gesteld naar Auschwitz, waar hij ingevolge een beschikking van de Arrondissementsrechtbank van Alkmaar van 2 November 1950 moet zijn overleden in of in de omgeving van Auschwitz tussen 29 Januari 1943 en de capitulatie van het Duitse leger in Mei 1945. Zijn werkelijke datum van overlijden is niet bekend. Het Joods Monument vermeld die derhalve als Mei 1945. (lees zijn biografie).

In 1940 waren de kinderen van Hijman en Elsje al “de deur uit”; Gerrit woonde al vanaf 1939 elders; Jogeva trouwde al in 1937 en Emanuel woonde in Schagen.  Hijman van Praag en Elsje Oudkerk woonden toen nog in de Keizerstraat 76 in Den Helder, maar begin Augustus 1940 vertrokken zij uit Den Helder naar Velsen.

De oorzaak van die verhuizing was o.a. het z.g. Duitse vergis-bombardement op Den Helder, op 14 Mei 1940, enkele uren nadat het Nederlandse leger had gecapituleerd. Ook de afbraak van oude wijken t.b.v. de bouw van de Atlantikwal speelde een rol, en niet te vergeten het  3½ uur durende nachtelijke Engelse bombardement van 24 op 25 Juni 1940 met als gevolg  dat er daarna bijna 8000 bewoners Den Helder ontvluchtten.

Al binnen een jaar, op 4 April 1941 verhuisde het gezin uit Velsen opnieuw, nu naar de Emmastraat 49 in Alkmaar. En op 5 Februari 1942 moest het gezin voldoen aan de Duitse verordening dat Joden vanuit de provincies naar Amsterdam moesten verhuizen, waartoe drie gebieden waren aangewezen: de Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost, de Rivierenbuurt in Amsterdam-Zuid, en het de oude Jodenbuurt in Amsterdam-Centrum, het Getto. De familie Hijman van Praag kwam toen terecht op het Merwerdeplein 45 II in de Rivierenbuurt van Zuid, waar zij woonruimte vonden bij Jakob Levy en zijn vrouw.

Nadat alle Joden in Nederland waren geregistreerd bij de Joodse Raad, kreeg Hijman van Praag daar een baantje bij de broodvoorziening op de Nieuwe Keizersgracht 58, waartoe hem een legitimatie verstrekt werd met nr. JR-C1659. Hijman kreeg géén “Sperre” en ook zijn vrouw Elsje werd niét vrijgesteld van deportatie.

Enkele dagen na Poerim, in de nacht van 24 op 25  Maart 1943, werden ook Hijman van Praag en zijn vrouw Elsje Oudkerk opgepakt en vanuit Amsterdam afgevoerd naar Westerbork, waar zij de 25e werden geregistreerd en samen in barak 70 terecht kwamen.

In Dr. J. Presser’s boek “Ondergang” deel I, in hoofdstuk “Van eind Januari tot eind Maart 1943”, is op blz. 349 die periode in Maart 1943 beschreven en luidt: De Interne Informatie van 24 maart (1943) informeert dat men, als het eens voorkomt, van tewerkgestelden in Auschwitz een overlijdensacte kan aanvragen. ‘Dit duurt wel enkele weken, maar men heeft dan een schriftelijk bewijs, waarmee iedere instantie genoegen neemt’. Leges en porto RM 0.85 per postwissel vooruitbetalen. Dit gold nog op 24 maart 1943 als informatie.

De nacht ervoor 250 personen naar de Schouwburg, overdag en 's nachts een aantal ongestempelden naar de Zentralstelle. Op 25 maart het februari-verslag van ‘Hulp aan Vertrekkenden’, met o.m. de verstrekkingen aan opgehaalde personen: 9 797 porties ontbijt, 11 234 koffiemaaltijd, 12 819 warm eten, 25 pap en 6 150 pakketten reisproviand. Ophalen precies als de vorige dag en nacht.

Hijman van Praag en Elsje van Praag-Oudkerk bevonden zich op 25 April 1943 in barak 70 in Westerbork. Op 26 Maart 1943 gaf hun zoon Gerrit van Praag informatie door via zijn neef Mr. Gerard Polak, advocaat en procureur, werkzaam voor de Joodse Raad afd. Voorlichting op de Lijnbaansgracht en een zoon van Hijman van Praag’s zus Elsje van Praag  en Jacob Polak, dat “betrokkene  2” (hier bedoeld Elsje van Praag-Oudkerk), is opgenomen in het ziekenhuis.

Er werd op 29 Maart om levensmiddelenbonnen verzocht, waarop op 1 April het bericht kwam van Mr. Gerard Polak:“stuur levensmiddelenpakjes”. Op 1 April 1943 werden levensmiddelenbonnen uitgereikt met daarbij de bemerking dat aan de medische kant van het geval de nodige aandacht wordt besteed.  

Drie weken later, op 20 April 1943 was “de betrokkene genezen” en volgde deportatie naar Sobibor waar bij aankomst aldaar op 23 April 1943 zowel Hijman van Praag alsook  zijn vrouw Elsje van Praag-Oudkerk direct in de gaskamers van Sobibor werden vermoord.

Bronnen o.a. het Regionaal Archief Alkmaar/Den Helder/Bevolkingsregister/Hijman van Praag; het Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten van Hijman van Praag en Elsje Oudkerk; Woningkaart Amsterdam/Merwedeplein 45 2e etage; Archief Rode Kruis/ transportlijst 24 Maart 1943, Seite 7 Amsterdam-Westerbork met nr.403 Hijman v Praag en nr. 404 Elsje v Praag-Oudkerk; het archief van de Joodse Raad, registratiekaarten van Hijman van Praag en Elsje van Praag-Oudkerk en de Wikipedia website Jodentransporten vanuit Nederland.nl/transport 20 April 1943.

Alle rechten voorbehouden