In september 1940 verhuisden wij van de Josef Israëlskade in Amsterdam naar de Hoendiepstraat. Ik was toen 7 jaar oud. Mijn eigen moeder had mij en mijn vader 4½ jaar daarvoor al verlaten.
Daar werden wij bevriend met “Tante Else”, (Else S. Goldberg, geboren in 1914) en met “Oom Max”, (David M.I. Maij, geboren in 1912). Zij waren in 1937 getrouwd en toen het paar in 1940 een dochtertje Martha kreeg, spraken alle Joodse straatbewoners hun blijdschap daarover uit, omdat Tante Else meende dat zij kinderloos zou blijven. Het stel was in de dertiger jaren gevlucht uit Duitsland.
Oom Max was blind; hij werkte ergens in het centrum van de stad. Al spoedig mocht hij niet meer in de tram en moest, lopend met zijn blindenstok, zijn weg naar zijn werk zien te vinden.
Tante Else had zwart springerig haar dat ze opgerold droeg rond haar hoofd – er sprongen altijd krulletjes uit. Ze had bruine ogen en een erg lieve uitstraling. Ze neuriede heel veel onder haar werk. Oom Max was ook donker met kroezend haar en droeg een bril met dikke donkere randen, een stille ernstige man. Zij woonden tegenover ons, ook op 1-hoog – we konden zo bij hun naar binnen kijken.
Tante Else vroeg me vaak om een boodschap voor haar te doen want zij mocht de winkels niet meer in. Eénmaal per week ging ze naar de Jodenmarkt. Dat was voorheen een speeltuin in de Gaaspstraat, waar nu het monument van Truus Menger staat. Ik ging dan mee, en moest aan de overkant met Martha wachten. Ze zei dan altijd: “als er iets gebeurt kom dan niet naar me toe maar ga direct met Martha naar jouw huis.”
Ze kwam snel weer terug en was dan duidelijk opgelucht, lacherig druk. Ik voelde dat er iets ergs aan de hand was, begreep later pas wat.
Als ik uit school kwam, ging ik gelijk naar haar toe. We babbelden, ik mocht haar helpen in de keuken of speelde met Martha.
’s-Winters wreef ze altijd mijn ijskoude handen bij de potkachel warm.
Op een avond, toen ik al in bed lag, heeft ze voor mij iets gebracht: een verzilverde of zilveren vork en lepel met haar naam er sierlijk in gegraveerd en een klein boekenrekje met twee plankjes van donker gepolitoerd hout met lichte vlammen er in. De plankjes waren aan elkaar verbonden met houten kralen van ± 3 cm doorsnee. Met haakjes kon het aan de muur bevestigd worden.
De volgende dag, een zaterdag, kreeg ik de geschenken. Het was de dag waarop ik doorgaans mijn eigen moeder bezocht omdat die elders woonde en die, toen ik 2 ½ jaar oud was, mijn vader had verlaten en mij bij hem achtergelaten had.
Het rekje is vlak na de oorlog door iemand vernield, het bestek gestolen.
Toen ik thuiskwam zei men dat Tante Else weggehaald was, samen met alle Joodse bewoners van onze straat. Mijn vader moest ook mee maar mocht van de SD in de Euterpestraat weer terug omdat hij een Sperre had.
De volgende dag ben ik haar trap opgegaan – ik geloofde het niet – ze kon niet weg zijn. Er zat een vreemd zegel op haar deur en deurpost. Ik riep haar en luisterde aan de deur. Ik hoorde het vertrouwde gezang van haar kanarie niet, alleen een lekkende kraan. Plotseling werd ik vreselijk bang. Ik vloog haast vallend de trap af; buiten leek het alsof de zon op mij viel.
Na een poosje kwam er een brief van haar die werd voorgelezen. Het ging ze goed. Martha had in het ziekenhuis gelegen en was helemaal van haar galbulten af, want toen zij een peuter werd, kreeg zij daar last van. En de dokter had tegen Oom Max gezegd dat ginds, waar ze heen zouden gaan, er hele goede artsen waren die hem van zijn blindheid af konden helpen.
Op 6 juli 1943 is het gezin vanuit Westerbork gedeporteerd, op 9 Juli vergast in Sobibor. – 9 Juli, precies op de verjaardag van mijn echte moeder.
Mijn vraag: ik zou zo graag een foto van Tante Else hebben.
Kan iemand mij daaraan helpen?
Jehudith Noach (geboren in 1933)
Pannewerk 2
2405 HJ Alphen a.d. Rijn
Tel. 06-5025.2175
(op 25-11-2020 blijkt dit telefoonnummer niet meer in gebruik te zijn).
geplaatst namens Jehudith Noach door de redactie