Samuel Henri Englander is een bekend en alom gewaardeerd dirigent van meerder koren. Vooral zijn ‘leiderschap’ over het Koor van de Grote Synagoge en het Amsterdamsche Joodsche Koor wordt geprezen. Daarnaast heeft hij ook het socialistische koor Kunst en Strijd uit Amsterdam Noord onder zijn hoede gehad. Met het bestuur van Kunst en Strijd onderhoudt hij een bijzondere relatie.
Eind 1941 moet hij noodgedwongen afscheid nemen van zijn Kunst en Strijd. Dit had natuurlijk van alles te maken met de anti-joodse maatregelen. In oktober 1941 wordt de verordening (vo 199/1941) van kracht die zegt dat Joden niet langer lid mogen zijn van een niet-Joodse vereniging.
Het is dan een tijd van afscheid nemen. Samuel schrijft meerdere brieven aan de heer Kuil van Kunst en Strijd. Deze brieven zijn bewaard gebleven en zijn via de website van het JHM terug te vinden.
Het is ook de heer Kuil die probeert om Samuel en zijn gezin geplaatst te krijgen in Barneveld. In deze plaats was een interneringskamp voor ‘bevoorrechte Joden’. In totaal ging het om ongeveer 700 Joden. Dit waren voornamelijk intellectuelen en kunstenaars met hun gezinnen, die vanaf eind 1942 in kasteel De Schaffelaar en op het landgoed De Biezen verbleven. Eind september 1943 werden ze overgebracht naar Westerbork en vandaar naar Theresiënstadt. Daar zijn tientallen van de groep overleden. Van de overigen is een aantal in februari 1945 in het kader van een uitwisseling vrijgelaten en naar Zwitserland overgebracht.
Het verzoek werd ingediend bij de burgemeester van Amsterdam, de foute burgemeester met de in dit geval bijzondere naam: Voûte.
Het antwoord van de secretaris is afwijzend, in die zin dat dit verzoek elders en op een andere manier moet worden ingediend.
Het is wel cynisch, maar de afwijzing komt op de dag dat Samuel en zijn gezin op 11 juni 1943 in Sobibor is vermoord. Dat men daar in Amsterdam, op het kantoor van de burgemeester geen weet van kon hebben, is in dit geval geen excuus.
Het gezin Englander is met het beruchte vijftiende transport vertrokken. Dit was de trein van het beruchte Kindertransport. Kort na hun aankomst op 26 mei 1943 in Westerbork wordt duidelijk dat alle Joodse kinderen uit Vught en Westerbork weg zouden moeten. Sam en zijn vrouw Judith zijn een uitzondering Zij besluiten om met hun kinderen mee te gaan. Opvallend is dat alleen Nathan, hun jongste, ‘de leeftijd had voor dit transport’. Het zou gaan om kinderen tussen de nul en zestien jaar oud.
In deze trein zaten in totaal 3017 personen!
Ook de huisgenoten van het gezin Englander: Naatje Meents en Henrica Biet overleven de oorlog niet. Naatje Meents is op 28 mei 1943 in Sobibor vermoord. Zij is blijkbaar eerder uit de woning aan de Nieuwe Keizersgracht gehaald. ‘Haar transport’, het dertiende, vertrekt op 25 mei 1943. Op de transportlijst staan 2862 namen.
Als het gezin Englander op 26 mei in Westerbork aankomt, is zij dus net gedeporteerd.
Henrica Biet wordt op 24 september 1943 in Auschwitz vermoord. De trein die haar naar het ‘onbestemde’ bracht, is vertrokken op 21 september 1943.
